Burgers moeten meer ondernemen en bedrijven moeten vernieuwende producten lanceren om de concurrentie met die landen aan te kunnen.„We zullen de mentaliteit van middelmatigheid achter ons moeten laten en het ondernemersbloed sneller door onze aderen moeten laten stromen", aldus Balkenende dinsdag bij de opening van het academisch jaar van de Wageningen Universiteit.

„In het verleden behaalden we onze economische groei vooral door loonmatiging en grotere participatie. Dat model biedt onvoldoende soelaas voor de toekomst", stelt hij.

Volgens Balkenende holt de vergrijzing het reservoir aan werknemers uit. „Eenvoudigweg omdat die bron opdroogt en er geen extra handen meer zijn om het werk te doen. We zullen het dus over een andere boeg moeten gooien om ons welvaartsniveau te behouden en verder uit te bouwen."

Het toekomstig succes van Nederland hangt volgens de minister-president af van drie factoren: „Kennis, innovatie en ondernemerschap. Er zal slimmer gewerkt moeten worden", stelt hij. „Deze bouwstenen zijn op dit moment onvoldoende sterk om als fundament onder de toekomstige welvaart te kunnen fungeren."

Verder spreekt Balkenende burgers aan op hun commercieel gevoel. „Zo veel mogelijk willen verkopen en nieuwsgierigheid, het is een prima basis voor een goede ondernemer. En het is ook een prima mentaliteit om vooruitgang te boeken en dynamiek te genereren. Ik mis dat te veel in Nederland", aldus Balkenende.

Hij wil dat leerlingen en studenten tijdens hun opleiding in aanraking komen met ondernemerschap. Ook moet het onderwijs op een hoger peil worden getrokken. „Het Nederlandse hoger onderwijs scoort internationaal gezien niet goed. Ook blijkt dat het aandeel hoger opgeleiden in Nederland lager is dan dat in een aantal andere rijke landen."

Balkenende hekelt de houding van veel studenten, die zichzelf tevreden stellen met een krappe voldoende. Eenmaal afgestudeerd wil hij onderzoekers stimuleren door hen te laten profiteren van hun uitvindingen. „Eén van de belemmeringen is dat onderzoekers zelf onvoldoende meeprofiteren van de commerciële opbrengsten van hun eigen idee. Daar zal verandering in komen", kondigt hij aan.