„Meer hiërarchie is de dood in de pot. Die maakte in enkele decennia een eind aan de dominante positie die Europa in de wetenschap had en maakte van Europa een wetenschappelijk ontwikkelingsland.” Dat zei de bewindsman maandag in Utrecht tijdens de opening van het academisch jaar.Op de wereldranglijst scoren de universiteiten in de Eurozone bedroevend slecht, stelde Plasterk vast. De Universiteit Utrecht staat op nummer 42 van de Sjanghai Index en dat is de hoogste notering van een universiteit op het Europese vasteland. De toplijst bestaat geheel uit Amerikaanse en Engelse universiteiten.

Door de hiërarchie is hoogleraar A verantwoordelijk voor hoogleraar B, aldus Plasterk. „En die is baas van de universitair hoofddocent, die baas is van de universitair docent, die baas is van de postdoc die drie promovendi begeleidt, die ieder drie hoofdvakstudenten begeleiden die het werk doen”, zo vatte hij de gang van zaken samen.

De bewindsman vindt dat jong talent alle ruimte moet krijgen. De meeste ontdekkingen die Nobelprijzen opleveren, zijn gedaan door mensen onder de dertig. Plasterk prees het Amerikaanse systeem, waarbij promovendi zelf kunnen kiezen welk project en welke promotor de beste kansen bieden voor hun onderzoek. „Promovendi zijn in de VS de enige baas van hun eigen project.”

Plasterk verdedigde daarom het kabinetsbesluit om 100 miljoen onderzoeksgeld bij de universiteiten weg te halen en over te hevelen naar de vernieuwingsimpuls van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), die jonge onderzoekers steunt en via beurzen onafhankelijk maakt.

De visie dat briljante onderzoekers meer ruimte moet krijgen, wordt breed gedragen, zo bleek gisteren tijdens de openingsbijeenkomsten op andere universiteiten „Als we Nederland willen laten groeien, is het nodig dat we bijzondere mensen koesteren, prestaties belonen en de middelmaat niet als maatstaf nemen”, zei VVD-leider Rutte op de Technische Universiteit Eindhoven.

Van der Heijden, rector magnificus van de Universiteit Leiden, en Van der Duyn Schouten van de Universiteit van Tilburg willen dat Nederlandse universiteiten meer excellente mensen uit het buitenland aantrekken. Volgens minister Van der Hoeven van Economische Zaken kunnen meer buitenlandse studenten de concurrentie tussen toptalent bevorderen.

Kritiek kwam er van diverse rectoren magnifici om onderzoeksgeld over te hevelen van universiteiten naar jonge onderzoekers. Daarmee vermindert volgens hen de kwaliteit van het onderzoek. Plasterk zei verbaasd te zijn over de kritiek. Het totale budget voor onderzoeksgeld vermindert niet. Uiteindelijk komt al het geld toch bij de universiteiten terecht, alleen de leiding van de universiteiten bepaalt niet langer waar het terechtkomt, maar de studenten, zei hij.

Abseilende alpinisten ontrolden twee banieren met het nieuwe logo van de Rijksuniversiteit Groningen. De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) presenteerde ook een primeur: ze biedt haar eerstejaarsstudenten dit studiejaar voor een bescheiden bedrag van 140 euro een fonkelnieuwe fiets aan. De witte fiets met universiteitslogo wordt alleen aan uitwonende studenten gegeven. De universiteit wil studenten daarmee stimuleren zich in Eindhoven te vestigen en optimaal te participeren in de universiteitsgemeenschap en het studentenleven.