De gemeente van ds. M. J. Kofa in het Zuid-Afrikaanse Bloemfontein telt 4000 leden - kinderen niet meegerekend. En voor hen, zegt ds. Kofa, is hij naar Münster gekomen. „Ik wil mijn kennis over de Heidelbergse Catechismus vergroten. We hebben al een catechismusklas voor kinderen, en ’s zondags preek ik eruit.”De Zuid-Koreaan Nam Kyu Lee wil vooral kennismaken met de Heidelberger. „Bij ons is de Westminster Confessie veel bekender, maar deze catechismus verdient ook aandacht. De kennis die ik hier opdoe, kan ik in Zuid-Korea gebruiken.”

Ook uit Nederland zijn er deelnemers. Mark Bot, vijfdejaarsstudent theologie in Apeldoorn, zegt geïnteresseerd te zijn in de „systematische aspecten” van de Heidelbergse Catechismus. De hersteld hervormde Gert-Jan Veldhuis uit Leiden is op advies van zijn hoogleraar naar Münster afgereisd.

Calvinistisch
Het is voor het eerst dat de Westfälische Wilhelms-Universität Münster en de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) een gezamenlijke zomeruniversiteit organiseren. Thema van de studieweek, die tot zaterdag duurt, is: ”De theologie van de Heidelbergse Catechismus”.

De Apeldoornse hoogleraar prof. dr. H. J. Selderhuis schetst de situatie waarin de Heidelbergse Catechismus is ontstaan. Tijdgenoten zagen het leerboek niet als „calvinistisch”, weet hij. „De theologen van Heidelberg hebben zichzelf nooit als calvinisten aangeduid. Ze beriepen zich niet op een mens, maar op Gods Woord. Een echte calvinist noemt zich daarom nooit calvinist.”

Dat neemt niet weg dat de opstellers van de Heidelberger, Caspar Olevianus en Zacharius Ursinus, schatplichtig waren aan Calvijn. Ze maakten gebruik van de catechismus van de reformator, die in Duitsland niet bepaald populair was. „Calvijns catechismus werd er uitgegeven zonder zijn naam erop. Er leven veel misverstanden over zijn theologie. Maar bij het gereedkomen van de Heidelbergse Catechismus kreeg Calvijn meteen een exemplaar toegestuurd.”

Trente
De eerste uitgave van de Heidelbergse Catechismus verscheen in 1563. In de volgende uitgaven werd de tekst soms wat aangepast. Zo komen vraag en antwoord 80 over het avondmaal en de mis pas gedeeltelijk voor in de tweede uitgave en volledig in de derde. „Waarschijnlijk hebben de opstellers duidelijk positie willen kiezen tegen het Concilie van Trente, waar de rooms-katholieken de gereformeerde leer verwierpen.”

Hoe gebruikten gereformeerden de catechismus? In de kerkorde kreeg het leerboek een plaats tussen doop- en avondmaalsformulier, aldus prof. Selderhuis. Doel was kinderen en „eenvoudigen” te onderwijzen „in de vreze des Heeren.” „Bij geloven gaat het niet alleen om vertrouwen, leerde Calvijn al, maar ook om cognitio, om kennis en het leren uit het hoofd.”

De catechismus functioneerde in de zestiende eeuw in het kader van het verbond van God, zegt de hoogleraar. „Een kind maakt deel uit van de gemeente en staat in het verbond. Daarom moet het ook leren wat de inhoud van dat verbond is, voordat het belijdenis doet en aan het avondmaal gaat.”

In het kerkelijk leven nam de Heidelbergse Catechismus een belangrijke plaats in. Het leerboek kende negen afdelingen en elke zondagmorgen luisterde de gemeente naar de lezing van één deel. ’s Middags sprak de predikant met de kinderen over een bepaalde zondag, om hier vervolgens over te preken.

Voorzienigheid
Prof. dr. M. Beintker (Münster) spreekt over het geloof in God als Schepper (HC 26-28). Hij vindt het opvallend dat het thema voorzienigheid een grotere plaats inneemt dan het eigenlijke onderwerp, de schepping. „Gods voorzienigheid en Zijn almacht gaan aan onze schepping vooraf.”

’s Middags bespreken de deelnemers vragen en antwoorden uit de Heidelbergse Catechismus. Prof. Beintker leidt een seminar over Gods voorzienigheid. Prof. dr. C. G. den Hertog, hoogleraar ethiek en apologetiek aan de TUA, gaat in op de uitleg van het sabbatsgebod (HC 103).

Alle werken Melanchthon op dvd
Het Instituut voor Reformatiegeschiedenis (IR) gaat alle werken van de reformator Philipp Melanchthon (1497 1560) uitgeven op dvd.

Dat meldt projectleider prof. dr. H. J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. De uitgave van de zogeheten Melanchthonis Opera Database heeft plaats in samenwerking met het Melanchthonhuis in het Duitse Bretten.

De dvd, die begin volgend jaar verschijnt, bevat Melanchthons geschriften in de 28 delige editie van de Philippi Melanthonis Opera en de vijf delen van de Supplementa Melanchthoniana. De database krijgt een zoekfunctie.
Het IR gaf vorig jaar de Calvini Opera Database uit. Deze bevat de werken van Calvijn in de 59 delen –22.000 bladzijden– van het Corpus Reformatorum.