In de Afghaanse provincie Herat werken vrouwen soms ook al mee bij de oogst op het veld, zegt Marco Minnes van Growing Sales Exchange BV (GSE). Maar of dat in het minder moderne Uruzgan ook zal gebeuren, is afhankelijk van de lokale bevolking.Growing Sales Exchange BV, een bedrijf uit Den Helder, is deze maand begonnen met de levering van 100 ton bollen aan Uruzgan. Het telen van de Crocus savitus, zoals de bloem eigenlijk heet, wordt door de Nederlanders gezien als een goed alternatief voor de teelt van papaver, waar opium en heroïne van gemaakt wordt. GSE heeft al een aantal jaren ervaring met de teelt van saffraankrokussen in Afghanistan.

Saffraan is een kostbare specerij. Het oogsten gebeurt nog steeds handmatig en dat is vrij arbeidsintensief: 1 kilo saffraan vergt ongeveer 370 tot 470 manuren.

In een gewoon jaar levert een kilo saffraan van goede kwaliteit ongeveer 600 tot 700 Amerikaanse dollar op. Vorig jaar was dat 1100 à 1200 Amerikaanse dollar. „Toen was er sprake van schaarste. De productie in Spanje is kleiner geworden, want het arbeidsloon is daar te hoog”, vertelt de Noord-Hollandse specialist, die de saffraan uit Afghanistan zelf opkoopt en verhandelt.

Ook de opbrengst van wereldproducent Iran was vorig jaar een stuk lager dan gebruikelijk. Maar Minnes verwacht dat deze weer zal oplopen. Iran had van oorsprong veel wilde saffraan, maar is nu bezig het planten van de bollen te mechaniseren. Minnes verwacht echter niet dat de markt de komende jaren verzadigd raakt.

Saffraan is een veelzijdig product. Het wordt in voeding gebruikt, maar is daarnaast een natuurlijke kleurstof voor textiel en er kan ook thee van worden gezet. Momenteel wordt onderzocht of saffraan te gebruiken is als kankermedicijn.

GSE heeft in Uruzgan elf medewerkers van een lokale hulpverleningsorganisatie opgeleid tot trainer. Zij begeleiden nu 125 boeren bij het inpoten van ongeveer 25 hectare grond. Dit gebeurt niet alleen in het gebied dat onder invloed van de Nederlandse ISAF-militairen staat, maar juist ook in het onherbergzame noorden van de provincie.

Het is de bedoeling de teelt volgend jaar verder uit te breiden. De eerste oogst zal echter pas in 2009 worden binnengehaald. Het is aan de Afghaanse hulporganisatie om te kijken of de boeren in de tussentijd financiële steun nodig hebben. Volgens Minnes konden boeren in Herat soms met andere producten of veeteelt het hoofd nog boven water houden. Anders kregen ze een lening, die ze met de opbrengst van de saffraan weer konden aflossen.

Om de kwaliteit van het gewas te garanderen, worden de stampers van de bloem gedroogd in een soort magnetrons. Bij drogen op de traditionele manier, in de zon, komt er te veel stof bij en dat veroorzaakt een slechte kwaliteit. In meer afgelegen gebieden zouden boeren gezamenlijke droogmachines moeten gebruiken. Als er geen elektriciteit is, draaien die op generatoren. Minnes onderzoekt of ze ook met zonne-energie kunnen werken.

De oorspronkelijke fruitteelt in Uruzgan is de afgelopen decennia grotendeels verdwenen door de oorlogen die er gewoed hebben. Inmiddels werken Afghanen zelf met onder meer Nederlands geld aan het herstel van vernielde en slechte irrigatiekanalen en wegen. Voor het vervoer van saffraan rekent GSE op vrachtverkeer tussen Tarin Kowt en Kandahar en op de transsportvliegtuigen die nu al op de militaire basis in Tarin Kowt landen. Zij leveren goederen aan voor de militairen, maar keren veelal leeg terug naar onder meer Dubai. „Saffraan heeft een klein volume. Dat kan altijd wel mee”, zegt Minnes.

Ondertussen kijkt hij al weer uit naar andere teelt. Zo heeft GSE in de buurt van Kabul, in Turkije en Nederland proefvelden staan met de pauwloniabomen. Deze groeien snel en leveren in de korte tijd goed timmer- en constructiehout op. Met de bloemen is honingteelt mogelijk en de bladeren kunnen dienstdoen als veevoer. In tegenstelling tot de eucalyptusbomen putten ze de grond niet uit. Daarnaast wordt gekeken naar aardbeien en fruitbomen in de buurt van de Afghaanse hoofdstad. „Voorop staat echter de vraag of het klimaat en de grond geschikt zijn en of de Afghanen zelf geïnteresseerd zijn. We gaan altijd heel voorzichtig te werk. Je hebt gewoon tijd nodig voor landbouw en fruitteelt.”