Het ontstaan van de moesson houdt verband met de temperatuurveranderingen van land en zee. De zon warmt land sneller op dan zee, terwijl land ook sneller afkoelt. Ook in ons land is het ’s zomers in het binnenland warmer dan aan zee, waardoor een koele zeewind gaat waaien, aldus het KNMI.In het zuiden van Azië is er momenteel sprake van een regelrechte ramp, die miljoenen mensen in de greep houdt. De moesson in dit deel van de aarde is altijd al krachtig. Door de relatief grote landmassa’s van landen als India, Pakistan en Nepal, de „muur" van bergen van de Himalaya in het noorden en de grote watermassa’s van de Indische Oceaan in het zuiden is het tussen juni en september vrijwel altijd erg nat.

Verscheidene weerdeskundigen hebben onderstreept dat de moesson in Zuid–Azië dit jaar ongekend hevig is. De meteorologische organisatie van de Verenigde Naties wijst een verband met mondiale klimaatveranderingen door menselijk handelen niet direct van de hand, maar ze stelt wel dat harde bewijzen daarvoor nog ontbreken. In de afgelopen jaren was de moesson in Zuid–Azië ook juist geregeld minder heftig dan gemiddeld.

Ten zuiden van de evenaar spelen zich overigens net zulke processen af, aldus het KNMI, waarbij de opwarming ’s zomers en afkoeling ’s winters van Australië en Zuid–Amerika van belang zijn. Ook de Antillen en Indonesië kennen daardoor moessontijden. Enerzijds levert de moesson het nodige water voor de landbouw maar anderzijds kan de regen ook verwoestend zijn.

Voorspellingen zijn vaak moeilijk: het regent meestal uit buien met grote verschillen. In sommige gebieden hangt de moesson samen met El Niño, een hoge zeetemperatuur bij de evenaar. El Niño is wel goed voorspelbaar en daarmee ook de moessons in Indonesië en Zuid–Amerika. In West–Afrika is de temperatuur van de Atlantische Oceaan een geschikte graadmeter. Indiase en Chinese moessons zijn moeilijk voorspelbaar en zorgen onverwacht voor droogte of overstromingen.