Nadat een groot deel van het archeologische erfgoed van Irak verloren ging in de maanden na de Amerikaanse invasie in 2003, dreigt nu ook de religieuze diversiteit in het land te verdwijnen. Een beweging van vertegenwoordigers uit minderheidsgroepen doet een beroep op de Verenigde Staten om een semi-autonome regio met extra beveiliging in te richten, waar minderheden een veilig heenkomen zouden kunnen vinden. Die ”veilige haven” zou moeten komen bij de Ninevévlakte, ten noordwesten van Mosul, een regio waar veel Iraakse christenen wonen.Vier Irakezen en een anglicaanse priester verklaarden vorige week voor de Amerikaanse Commissie voor Internationale Godsdienstvrijheid dat Iraakse christenen, joden, Assyriërs, jezidi’s en Mandaenen uit Irak dreigen te verdwijnen.

Andrew White, leider van de Anglicaanse Kerk in Bagdad en hoofd van de Foundation for Reconciliation and Reconstruction in the Middle East, verklaarde tegenover de commissie dat de situatie de afgelopen maanden voor minderheden is verslechterd. Assyriërs leven letterlijk op de vloer van de Assyrische kerken in Bagdad en in één week tijd werden 36 leden van zijn gemeente ontvoerd, zei White.

De religieuze gemeenschappen zijn in het bijzonder een doelwit van de milities, omdat ze dicht bij de coalitietroepen zouden staan. Het christendom wordt door hen gezien als een westerse religie en daarbij zouden immorele tradities horen. „In Irak bestaat het concept scheiding van kerk en staat niet”, zei White.

Pascale Warda, een Chaldeeuws-Assyrische christen, was de enige andere getuige die momenteel in Irak woont. De Chaldeeuws-Assyrische Kerk is de grootste religieuze minderheid in Irak. Oorspronkelijk maakten deze christenen 4 procent van de Iraakse bevolking uit. Warda woont in Bagdad en is voorzitter van het Iraakse Vrouwencentrum voor Ontwikkeling. Volgens haar werden al meer dan dertig kerken vernield en priesters ontvoerd of vermoord. „Christelijke vrouwen worden gedwongen een hoofddoek om te doen, terwijl zelfs veel moslimvrouwen geen hoofddoekwillen dragen”, zei ze.

De Mandaenen, een andere religieuze minderheid, werden vertegenwoordigd door Suhiab Nashi, een in Bagdad geboren kinderarts die nu in de VS woont. Het mandaeisme is een gnostische variant van het christendom, naar eigen zeggen gebaseerd op de leer van Johannes de Doper. De aanhangers van de religie hebben te maken met doodseskaders „die mensen vermoorden op grond van hun achternaam en hun religieuze achtergrond”, zei Nashi. „Mandaenen zijn doelwit van zowel sjiitische als soennitische moslims.”

Volgens Michael Yuash, projectdirecteur van het Iraq Sustainable Democracy Project in Washington, doen de VS niet genoeg om deze kwetsbare groepen te beschermen. Het lijkt erop dat het laatste jaarlijkse rapport van het ministerie van Buitenlandse Zaken over religieuze vrijheid in de wereld „bijna opzettelijk” de situatie van de minderheden negeert, zei Yuash, die sprak van „milde etnische zuivering.”

Het oude Mesopotamië, nu Irak, is de geboortegrond van de vroege beschavingen van Sumeriërs, Assyriërs en Babyloniërs. Het was het culturele epicentrum van de vroege islam en het Ottomaanse Rijk. Vanwege dit rijke culturele verleden maakten minderheden eens 14 procent van de bevolking uit.

Irakezen die tot deze minderheden behoren, bevinden zich nu naar verhouding vaak onder de slachtoffers en vluchtelingen. Een rapport van het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen dat vorig jaar verscheen, schat het aantal vluchtelingen dat tot een van de minderheden behoort, waaronder ook joden en aanhangers van het bahaigeloof, op 30 procent. De kleine joodse gemeenschap in Irak zou inmiddels minder dan honderd leden tellen. „Ik ken alle overgebleven joden persoonlijk”, zei White.

Irak kent ook tal van niet-religieuze minderheden, zoals Palestijnen, etnische Turkmenen, Armeniërs, Roma en Perzen. Ook zij hebben te maken met vervolging en geweld.

Het idee om een autonome provincie te stichten waar minderheden veilig kunnen leven, is controversieel in Irak. Volgens sommigen zou dat de verdeeldheid in het land alleen maar versterken. „Het is geen probleem tussen christenen en moslims”, zei Louis Sako, de Chaldeeuwse aartsbisschop van Kirkuk, eerder deze maand in de Britse krant Daily Telegraph. „Het probleem is fundamentalisme dat anderen uitsluit en vernietigt om religieuze of etnische redenen. De oplossing ligt in het aanmoedigen van pluralisme.”