Europa lijkt in de ban van een ongekende beschermingsdrang. Werd er tot voor kort vooral met argusogen gekeken naar private equityfondsen -die nationale belangen zouden ondermijnen door aan de lopende band bedrijven op te kopen-, inmiddels doen staatsinvesteringsfondsen uit opkomende markten de wenkbrauwen fronsen.Nadat eerder deze week bekend werd dat staatsfondsen uit China en Singapore een belang hebben genomen in de Britse bank Barclays -die mogelijkerwijs de Nederlandse branchegenoot ABN AMRO overneemt- lijkt ook de Tweede Kamer wakker: een Kamermeerderheid (van PvdA, SP en CDA) steunt Europees handelscommissaris Mandelson in zijn wens om strategisch belangrijke bedrijven in Europa te beschermen tegen ongewenste buitenlandse overnames.

De plotselinge neiging tot protectie in de westerse wereld vindt zijn oorzaak in een stuwmeer aan staatsgeld dat momenteel zijn weg zoekt vanuit onder meer Rusland, China en India in de richting van Europese en Amerikaanse bedrijven. Volgens het Internatonaal Monetair Fonds (IMF) bedraagt de mondiale voorraad staatskapitaal inmiddels ruim 5000 miljard dollar, fors meer dan het totale vermogen dat in handen is van private equity- en hedgefondsen.

Vooral de immense spaarpot van China boezemt angst in. Van de totale wereldwijde reserves bezit China met ruim 1200 miljard dollar bijna een kwart. Gevoed door de relatief lage koers van de yuan exporteerde China de afgelopen tien jaar veel meer dan het land importeerde. China heeft daardoor met afstand de best gevulde spaarpot ter wereld; vol genoeg om een concern als ABN AMRO zeventien keer te kopen.

Werd dit Chinese staatsgeld aanvankelijk hoofdzakelijk gestoken in Amerikaans staatspapier, de laatste maanden zoekt het land met zijn spaarpot steeds openlijker toegang tot westerse bedrijven. China wil namelijk de rendementen op zijn beleggingen verhogen. Onlangs nam de regering in Peking hiertoe zelfs een belang van ruim 3 miljard dollar in private-equityconcern Blackstone.

Economisch gezien lijkt het echter niet verstandig om al te snel naar protectionistische maatregelen te grijpen. De financiële globalisering heeft markteconomieën onmiskenbaar voordeel gebracht. Niet in de laatste plaats het Nederlandse bedrijfsleven. Als handelsnatie is Nederland al eeuwenlang gebaat bij vrijehandelsstromen, zowel van fysieke producten als van kapitaal.

Terecht gaf Eurocommissaris Kroes van Mededinging begin deze maand de Franse president Sarkozy een tik op de vingers, nadat deze openlijk bekende een industriepolitiek te willen voeren en tevens vraagtekens zette bij de Europese drang tot vrije concurrentie.

„Protectionisme helpt ongeveer net zo veel als de Maginotlinie bijna een eeuw geleden deed”, zei Kroes. Daarmee verwijzend naar de Franse verdedigingslinie langs de Duitse grens, die tijdens de Tweede Wereldoorlog de Fransen had moeten beschermen tegen een inval door de nazi’s. De peperdure beschermingswal bleek echter waardeloos nadat de Duitsers Frankrijk betraden via Belgisch grondgebied.

Het is ook op zijn minst opvallend te noemen dat ondanks het feit dat het Westen een steeds groter deel van zijn productie naar China uitbesteedt, er desondanks vreemd wordt opgekeken wanneer dit land zelf ook over de grenzen loert om te bezien wat de wereld het te bieden heeft.

Anderzijds doet geen enkel land er geheel onverstandig aan op bepaalde strategische terreinen (zoals de nutssector en andere fysieke infrastructuur) enigszins risicomijdend te zijn.

De bedoelingen van oosterse staatsinvesteringfondsen zijn niet zelden onduidelijk, waardoor de vraag ontstaat of deze landen met hun investeringen zoeken naar financieel of politiek rendement. Bovendien schermt de Chinese overheid belangrijke delen van haar eigen economie nog altijd structureel af voor buitenlands kapitaal.

Mandelson en de Nederlandse Tweede Kamer willen graag het zogeheten gouden aandeel herinvoeren, waarmee de overheid onder meer een vijandige overname kan blokkeren. Nadeel is echter dat dit aandeel met vetorecht de overheid ook zeggenschap geeft op vele andere terreinen. Het verleden heeft immers uitgewezen dat al te veel staatsbemoeienis de efficiëntie in bedrijven weinig ten goede komt.

De Duitse bondskanselier Merkel brak daarom onlangs een lans voor een andersoortig idee: het instellen van een Europese commissie die naar Amerikaans voorbeeld (het US Committee on Foreign Investments) grote buitenlandse investeringen vooraf goedkeuring moet verlenen.