Spotje na spotje herhaalt de Japanse oppositieleider Ozawa dezelfde woorden: „Het dagelijks leven is nummer 1.” Het klinkt stukken beter in het Japans dan in het Nederlands. Het raakt ook precies de juiste snaar. Veel Japanners kunnen nauwelijks rondkomen en een onrustbarend aantal verdient zelfs onvoldoende om zich in leven te houden.De Japanse economie groeit al verscheidene jaren. De media publiceren enorme winstcijfers van grote bedrijven zoals Toyota, dat in de eerste helft van dit jaar General Motors voorbijstreefde als de grootste autofabrikant ter wereld.

Maar de man in de straat merkt er weinig van. Veel Japanners hebben hun inkomen de afgelopen jaren alleen maar zien dalen. Het verschil tussen rijk en arm is schrikbarend gegroeid in een land waar sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog dat verschil juist heel klein was.

De pijn wordt vooral gevoeld op het platteland, ver van Tokio met zijn overdadige verlichting, enorme hoofdkantoren en dure mode. De hervormingen van voormalige premier Koizumi hebben de geldkraan naar het platteland vrijwel dichtgedraaid en de moeilijkheden daar verergerd.

Op afgelegen plaatsen werden enorme bedragen verspild aan zinloze wegen, vliegvelden en andere megaprojecten. Het was goed dat Koizumi daar een streep door haalde, maar er werd enkel gesneden, zonder dat er alternatieve inkomstenbronnen werden geschapen.

In Japan is het merendeel van de macht en het geld in Tokio geconcentreerd. Het platteland trekt nauwelijks kapitaal aan. Hoe verder verwijderd van Tokio, des te zwaarder de mensen het hebben. Onder Koizumi is dit versterkt.

Koizumi’s opvolger Abe heeft hier niets aan gedaan sinds hij een halfjaar geleden premier werd. Koizumi sleepte in 2005 een enorme verkiezingsoverwinning met zijn Liberaal Democratische Partij (LDP) in de wacht door de simpele vraag te stellen „Wilt u economische hervormingen?” Zijn woorden gaven de kiezers hoop.

Abe daarentegen praat over een „mooi Japan.” Het naoorlogse Japan is volgens de premier een spiegelbeeld van Amerika geworden en heeft zijn traditionele waarden en normen verloren. Het heeft een grondwet die is geschreven door de Amerikanen, een leger zonder klauwen en een onderwijsstelsel dat niet meer lijkt te werken. Abe wil het onderwijs hervormen, de grondwet herschrijven en het leger kunnen uitzenden om samen met Amerikaanse soldaten buitenlandse machtspolitiek te bedrijven.

„Abe”, zegt Takehiko Yamamoto, hoogleraar politieke wetenschappen en economie aan Waseda Universiteit in Tokio, „wil harde macht, samenwerken met Amerikaanse troepen, raketten om Chinese en Noord-Koreaanse raketten te onderscheppen. Hij wil terug naar de waarden van het vooroorlogse Japan.” Dit betekent een breuk met het naoorlogse regime van pacifisme en ’zachte’ macht door export, aldus de hoogleraar.

Abes „mooie Japan” spreekt het volk niet aan, zegt politiek analist Minoru Morita. „Waarom moet Japan samen met het Amerikaanse leger naar het buitenland, vragen de burgers. Waarom moet de grondwet veranderd worden?

Koizumi’s vrije markt heeft in Japan tot gevolg dat de zwakkeren in de samenleving worden opgegeten door de sterkeren. Japan heeft een sociaal vangnet nodig voor de zwakkeren. Abe ontvlucht deze problemen. Hij is geboren met een gouden lepel in de mond. Hij snapt niet dat mensen het heel moeilijk hebben.”

Ozawa, leider van de Democratische Partij van Japan (DPJ), snapt dit daarentegen juist heel goed. Met helikopters bezoekt hij het ene afgelegen dorp na het andere, waar vanouds de aanhang van de conservatieve LDP woont.

Tussen de rijstvelden praat Ozawa over voldoende inkomen, hulp aan boeren en een goede pensioensregeling. Vooral het laatste is een gevoelig punt sinds eerder dit jaar bekend werd dat ambtenaren miljoenen aan ingelegde pensioengelden zijn kwijtgeraakt. Japanners die jarenlang trouw hun premies hebben betaald, maken zich nu zorgen of ze op hun oude dag wel rond kunnen komen. De woede over het pensioenfiasco is verder aangewakkerd door enorme fraudeschandalen onder LDP-politici.

Ozawa belooft deze problemen aan te pakken en weer voldoende rijst op tafel te zetten. Zijn rijststrategie belooft een politieke aardverschuiving teweeg te brengen. Dit is het einde van de LDP, zeggen velen.

Hoogleraar Yamamoto gelooft dat echter niet. „Het Japanse systeem is al tientallen jaren gebaseerd op een monsterverbond van de LDP, het zakenleven en Japanse overheidsambtenaren. Het zal voor een oppositiepartij heel moeilijk zijn om dat te doorbreken.”