Sinds 2006 werk ik voor de gemeente Den Haag als taaladviseur. De gemeente Den Haag vindt dat inwoners van de stad recht hebben op klantvriendelijke, duidelijke taal. Ik schrijf boekjes met schrijftips, maak woordenlijsten met simpele woorden voor ambtelijke termen en geef cursussen. Dagelijks ben ik bezig met ambtelijke taal. En regelmatig vragen niet-ambtenaren mij „wat er nu precies misgaat” met ambtenaren en taal.Gelukkig is het probleem niet dat ambtenaren niet duidelijk kunnen schrijven. Maar ze zijn bang om de burger te kleineren met eenvoudige taal, of te weinig informatie te geven.

De angst om te kleineren zit diep. Vreemd genoeg schrijft een ambtenaar liever: „hiervoor zijn leges verschuldigd”, dan: „dit kost zoveel euro.” Want dat eerste staat ’netter’. De taalcampagne Helder Haags doet twee dingen om dit te voorkomen. We laten zien dat veel mensen ”leges” een moeilijk woord vinden. Bijvoorbeeld omdat ze het woord niet hebben geleerd op school. Of op de universiteit. Verder geeft ons tekstverwerkingsprogramma bij het woord ”leges” de tip om ”geld” te gebruiken.

We geven dus aan dat ’beleefde’ taal vaak te ingewikkeld is. En als je een brief de stad instuurt, moet iedereen het kunnen begrijpen. Dat is wel zo beleefd.

Uitlegdrift
Het tweede probleem is uitlegdrift. Ambtenaren leggen liever eerst alles uit voordat ze het antwoord geven. Alle beleidskeuzes, alle processen, alle wijzigingen in de processen, iedere stap binnen de ambtelijke molen. Het is allemaal terug te vinden in de brief op de deurmat. Maar de burger wil gewoon het antwoord weten.

Natuurlijk is het irritant als een brief geen antwoord geeft. Of een onduidelijk antwoord. Maar dat betekent niet dat een ambtenaar de burger wil dwarsbomen. De ambtenaar legt gewoon alles uit. Helaas raakt de burger door de uitleg het antwoord kwijt. (Tip: begin met lezen aan het einde van de brief.) Of de ambtenaar gebruikt moeilijke woorden om de burger niet te kleineren.

In de nieuwe schrijfwijzer voor brieven van de gemeente Den Haag staat dat het antwoord bovenaan moet staan. Toch is de uitlegdrift niet vreemd, vanuit de ambtenaar gezien. Overheden zijn namelijk open organisaties. Dat moeten zij ook zijn. En daarom willen we laten zien hoe alles is verlopen. Het liefst leggen we ook uit dat het logisch is gegaan, of niet beter had gekund.

Gelukkig zie ik verandering bij de gemeente Den Haag. Duidelijke taal is geen taboe meer. Het is niet langer ’kinderachtig’, maar juist slim. Boekjes met schrijftips vinden gretig aftrek. De cursus wordt goed bezocht, en dat vrijwillig. Verder komen vanuit tientallen andere gemeenten aanvragen voor lesmateriaal van Helder Haags. Ik zie dus dat ook andere gemeenten werken aan duidelijke taal. Maar als het in de tussentijd fout gaat, bedenk dan dat de ambtenaar het eigenlijk goed bedoelt.

De auteur is taaladviseur bij de gemeente Den Haag.