De wet is onverbiddelijk. Scholieren mogen op grond van artikel 16 van de Leerplichtwet 1969 de schoolbankjes niet zomaar leeg laten. Spijbelen, al dan niet in opdracht van de ouders, is ongeoorloofd. Ook vlak voor de vakantie moet de wetgever streng zijn.Vrijwel iedere gemeente beschikt over leerplichtambtenaren om schoolverzuim op te sporen. Een enkele dag voor de vakantie zou het topdrukte moeten zijn bij deze toezichthouders. Ook bij de landelijke vereniging van leerplichtambtenaren, Ingrado, heeft de vakantie echter al toegeslagen. „We zijn 13 augustus weer bereikbaar”, laat een bandje beleefd weten.

Leerlingen uit de regio Zuid en Noord genieten al enkele weken van hun welverdiende rust. Voor de regio Midden klinkt vrijdagmiddag de verlossende bel. Hoewel, voor 80 procent van de scholieren in de gemeente Veenendaal was het donderdag al de laatste schooldag, meldt woordvoerster Hemels.

Met het oog op de zomervakantie heeft Tiel alle schooldirecteuren in de gemeente de regels voor verzuim nog eens onder de neus gewreven. Iedere ziekmelding moet worden geregistreerd. „Ouders van afwezige kinderen moeten na de vakantie op het matje komen”, verklaart leerplichtambtenaar M. Bezems.

In negen van de tien gevallen melden ouders zich bij de eerste uitnodiging. Soms is een tweede aanmaning nodig. „Meestal voelen ze de bui al hangen.” Bij ontoelaatbaar verzuim deelt de leerplichtambtenaar een proces-verbaal uit.

De rechtbank bepaalt uiteindelijk de hoogte van de boete. „Het kan 100 euro per kind zijn.” Tikt lekker aan bij een talrijk kroost. Tiel turft geen afwezigen. Of het vakantieverzuim op grote schaal voorkomt, durft Bezems daarom niet te zeggen.

Leerplichtambtenaren in Utrecht hebben donderdag 21 basisscholen met een bezoek vereerd. Ambtenaren blijken niet voor niets aan de slag te zijn geweest. In totaal waren 126 jongens en meisje afwezig, 3 procent van het totaal. Daarvan waren 32 kinderen ziek, 37 vermoedelijk al met vakantie en 57 hadden toestemming van de schooldirectie voor hun afwezigheid.

Bij 48 huisbezoeken bleken er 24 kinderen ziek thuis. De ouders van de overige kinderen hebben een brief in de bus gekregen waarin staat dat ze binnenkort een oproep krijgen om hun afwezigheid toe te komen lichten bij de gemeente. Scholen blijken relatief vaak toestemming te geven voor extra vakantie.

De actie van de leerplichtambtenaren was van tevoren aangekondigd. „Het verzuim was daardoor lager dan gewoonlijk voor de zomervakantie”, aldus een woordvoerder. Scholen zijn blij met de actie. Directeuren voelen zich gesteund in de moeilijke taak om nee te zeggen tegen extra vakantie.

Ouders reageren doorgaans begripvol. „Neemt u zelf de temperatuur maar op.” Anderen weten de schuld feilloos te verschuiven. „Mijn kind zei dat ze vandaag en morgen van de juf niet naar school hoefde.” Scholen trekken aan de bel bij de gemeente om te checken of „een al gekocht vliegticket” een geldige reden is om vrij te geven. Het feest gaat echter niet door.

Niet alle grote steden bezoeken de scholen vlak voor de zomervakantie. Den Haag voert alleen standaardcontroles uit. „Administratief gezien is het lastig om voor de zomervakantie te controleren. Alles ligt daarna stil, de scholen zijn lange tijd gesloten, het is moeilijk om dan nog actie te ondernemen”, aldus een woordvoerster.

De gemeente voert extra controles liever rond de kortere vakanties uit. Het voltallige team leerplichtambtenaren ging afgelopen voorjaarsvakantie bij twintig basisscholen langs. De ouders van één school maakten het wel heel erg bont: 64 kinderen afwezig.

Het werk dreigt leerplichtambtenaren boven het hoofd te groeien. De vereniging van leerplichtambtenaren, waarbij 90 procent van de gemeenten is aangesloten, pleit daarom al langer voor het aanstellen van meer van dit soort ambtenaren om te voorkomen dat dossiers blijven liggen.

De controle op schoolverzuim werkt. In Vlaardingen daalde het spijbelgedrag met bijna de helft, nadat de gemeente er een extra mannetje op had gezet. Volgens landelijke cijfers wordt elk jaar ruim 40.000 keer melding gemaakt van schoolverzuim. Justitie treedt de laatste jaren harder op.

Spijbelaars zijn gewaarschuwd.