In de goed gevulde schuilkerk van de doopsgezinde gemeente aan de Amsterdamse Singel gaat het er stevig aan toe. Op de preekstoel ligt een Bijbel in de nieuwste vertaling. In het liturgisch centrum staan een tafel met stoelen en een katheder. Het lijkt een kerkdienst, maar het is de Partij van de Arbeid die op verzoek van het opinieweekblad Vrij Nederland in het eeuwenoude gebedshuis een avondje boetedoening en zelfkastijding doet.Aanleiding is een pamflet van schrijver Joost Zwagerman, geheten ”De schaamte voor links”. De schrijver hekelt daarin de gebrekkige aandacht voor waarden en normen, de negatieve aspecten van de multiculturele samenleving en de desastreuze gevolgen van onderwijsvernieuwingen.

Zwagerman krijgt uiteraard als eerste de gelegenheid zijn bezwaren uiteen te zetten. In een gloedvol betoog wijst hij zijn partij op haar feilen en falen. Hij vindt dat de PvdA de vrijheid-blijheidgedachte, het gevoel dat ieder maar moet doen waar hij zin in heeft, ver van zich moet werpen. „Dat is in wezen liberaal. Het gaat om zelfdiscipline en zelfbeheersing. We moeten weer werken aan het oude ideaal van de verheffing van het volk. Het is niet goed dat we Balkenende hebben weggehoond toen hij met zijn waarden en normen kwam. Dat thema is nu weggegeven aan conservatief Nederland.”

Verder vindt de schrijver dat de partij veel te soft is geweest bij het thema integratie. Hij bepleit een keiharde aanpak van Marokkaanse overlastgevers in de hoofdstad. „Zero tolerance is niet rechts, maar links. Pas als je dat doet, kun je zwakkeren helpen.”

Voor het nieuwe leren, waarbij leerlingen en studenten onder begeleiding van een leerkracht zich lesstof eigen maken en onderzoeken uitvoeren, heeft Zwagerman geen goed woord over: „De hogepriesters van het nieuwe leren denken dat kinderen uit zichzelf de tafel van zeven leren en dat Marokkaantjes uit zichzelf iets willen weten van Archimedes. Weg met doorgeschoten zelfontplooiingsevangelisten.”

Staatssecretaris Aboutaleb vindt dat Zwagerman te ongenuanceerd spreekt over de onderwijsvernieuwingen. Volgens hem kan een groot deel van de leerlingen en studenten er wel mee uit de voeten. De bewindsman erkent dat zijn partij fouten heeft gemaakt door schaalvergroting in het onderwijs en eenvormigheid in de lesprogramma’s te bepleiten.

PvdA-Kamerlid Dijsselbloem is uitgenodigd als medestander van Zwagerman. „Ik oké, jij oké. Dat ideaalbeeld van de multiculturele samenleving deugt niet. We hebben gedeelde waarden nodig, anders valt de samenleving uit elkaar. Paternalisme is soms nodig. Mensen moeten hun individuele behoeftebevrediging uitstellen en anderen voor laten gaan.”

PvdA-wethouder en oud-Kamerlid Duijvesteijn was uitgenodigd voor het tegengeluid. Volgens gespreksleider Max van Weezel is hij een van de mensen op wie Zwagerman zijn kritiek richtte. Veel ruimte krijgt de wethouder niet en hij blijkt zelf meer vragen dan antwoorden te hebben.

De deelname van partijleider en vicepremier Bos is het hoogtepunt van de avond. Samenwerking met andere linkse partijen vindt Bos „het minst interessant.” Wat hij wel graag zou willen, is deelname van de SP aan een regering. Bos zegt dat ook in Vrij Nederland van deze week. Hij legt uit waarom: „De partij moet leren compromissen te sluiten. En ik zou graag willen weten hoe de leiding van de SP aan de achterban uitlegt wat het is om vuile handen te maken. Die kans gun ik ze graag.”

Onthullend is Bos op het thema waarden en normen. Hij is het met Zwagerman eens dat er in de PvdA een lange tijd een taboe op dit onderwerp rustte. „Ik was er al langer mee bezig, maar de tijd in de partij was er nog niet rijp voor.” Nu blijkbaar wel. Onlangs bestudeerde de PvdA-voorman een onderzoek met als onderwerp welk thema burgers net na de verkiezingen het belangrijkst vonden. „Waarden en normen, stak met kop en schouders boven de rest uit. We moeten weer durven moraliseren.”