”Onderzoeker maakt nieuwe bacterie”, kopte de voorpagina van het RD van 29 juni. De titel en bijgaand artikel gaan over de vinding van de Amerikaanse onderzoeksgroep van Craig Venter zoals die onlangs gepubliceerd werd door het wetenschappelijk tijdschrift Science. Deze onderzoeksgroep laat voor het eerst zien dat het totale DNA (genoom) van een bacteriesoort kan worden ”getransplanteerd” naar een nauw verwante bacteriesoort. De onderzoekers in kwestie speculeren dat dit een belangrijke stap is op weg naar het maken van een synthetische (door de mens ontworpen) vorm van leven.De kop en de plaatsing van dit nieuws op de voorpagina geven een verkeerde indruk. In tegenstelling tot wat de titel van het RD-artikel doet vermoeden, is hier namelijk geen sprake van een nieuwe bacterie. In het artikel in Science wordt hierover ook met geen woord gerept. De onderzoekers laten zien dat door het overplaatsen van het genoom de ontvangende bacterie alle eigenschappen van de donorbacterie aanneemt. Met andere woorden: de bacterie die ontstaan is, is niet te onderscheiden van de in de natuur voorkomende donorbacterie. Bovendien komen alle ingrediënten die voor het onderzoek gebruikt zijn rechtstreeks uit de natuur. Hiermee is tegelijk aangetoond dat de onderzoekers niets maken.

Het overplaatsen van hele genomen, zij het binnen een soort, is overigens ook niet nieuw. Bij kerntransplantatie (denk aan schaap Dolly) wordt het complete genoom uit een cel gehaald en vervolgens in een eicel geplaatst. Dus wat overblijft van het nieuwe van dit onderzoek is het feit dat voor het eerst een bacteriegenoom succesvol is overgeplaatst naar een nauw verwante bacteriesoort. En daarbij moet dan worden opgemerkt dat het voor de onderzoekers zelf ook een grote vraag is hoe het transplantatie-experiment precies heeft gewerkt. Ook is nog maar de vraag of dit soort experimenten zou werken bij minder verwante soorten. Al met al lijkt me dit nu niet bepaald nieuws voor een hoofdartikel op de voorpagina van een krant.

Complex
De onderzoeksresultaten van Craig Venters onderzoeksgroep zouden een stap op weg zijn naar het ’maken’ van een synthetische levensvorm. Het transplanteren van een door de mens ontworpen genoom is zeker een onmisbare stap in dit proces. Echter, de enorme complexiteit en de organisatie van het genoom, zelfs van ’eenvoudige’ bacteriën, zou het wel eens heel lastig, zo niet onmogelijk maken om een functioneel synthetisch genoom in elkaar te zetten.

De vraag is zelfs of het zin heeft wat Craig Venter wil. Voor veel toepassingen, zoals bijvoorbeeld luchtzuivering, energie- en medicijnenproductie, zijn inmiddels genoeg alternatieven voorhanden. Hierbij wordt het genoom van bestaande micro-organismen veranderd door middel van genetische modificatie, zodat ze ingezet kunnen worden voor bijvoorbeeld de productie van insuline ten behoeve van diabetespatiënten.

Ten slotte, en hiermee sluit ik me aan bij de reactie van Henk Jochemsen: wat Craig Venter doet is nog steeds gebruikmaken van wat er al was; oude en nieuwe schatten uit de schatkist van Gods schepping. Dus welk nieuws er ook in de toekomst uit het laboratorium van Craig Venter komt, het „maken” van ”nieuw leven”, zal het zeker niet zijn.

De auteur is moleculair bioloog en doet voor KWF Kankerbestrijding onderzoek naar de werking van genen in relatie tot kanker.