Dr. Vischer begon zijn lezing over ”Gemeenschap als beantwoording van Gods gave” met een uitspraak van Philip Schaf, die onder andere grondlegger was van de Evangelische Alliantie en de World Alliance of Reformed Churches (WARC). Deze zei 150 jaar geleden dat in verschillende protestantse landen een ernstig verlangen naar ware eenheid van alle gelovigen leefde. Hij beschouwde de Reformatie als onaf vanwege de verdeeldheid.„Maar vandaag is de situatie nauwelijks anders. De scheidingen zijn zelfs nog talrijker dan in zijn tijd. En intussen is de boodschap van de Reformatie door de zendingsbeweging in alle delen van de wereld doorgedrongen”, aldus Vischer.

Strijd om de ware leer, niet alleen met Rome maar ook binnen de reformatorische gelederen zelf, heeft van meet af in het kamp van de Reformatie verdeeldheid gegeven. Er ontstonden subtradities, tot vandaag toe. Het fundamentalisme trok diepe sporen, die tot verdeeldheid leidden, maar ook de visie op de plaats en de roeping van de kerk in de samenleving bracht spanning en verdeeldheid teweeg, zei Vischer.

Verder werkten verschillende gereformeerde zendingsbewegingen volgens Vischer soms in hetzelfde land, met het gevolg dat ook verschillende gereformeerde kerken naast elkaar werden gevormd. Hij wees erop dat emigranten, vooral degenen die naar Amerika vertrokken, hun eigen kerk meenamen.

Bezinning
Maar waarom scheuren gereformeerde kerken zo gemakkelijk? De Reformatie bracht vrijheid voor de leden van de kerk, zette dr. Vischer uiteen. „Ze leefden voortaan slechts onder de heerschappij van Christus en niet onder die van de kerk. Met het gevolg dat gereformeerde christenen de betekenis van de kerk voor het geloof gingen onderschatten en dat ze hun eigen inzichten, ervaringen en oordelen vaak lieten prevaleren.” Maar de kerk rust niet op haar leden, maar haar leden rusten op de kerk, benadrukte dr. Vischer. De Reformatie onderstreepte ook het belang van de plaatselijke gemeente, met als gevolg dat het zicht op de kerk als geheel soms teloorging.

Vischer pleitte ervoor dat kerken oog voor elkaar blijven hebben en zich voor elkaar verantwoordelijk weten, als remedie tegen de verdeeldheid. Ook wees hij op de noodzaak van eenheid van onderop. Eenheid kan niet worden opgelegd. Wel gaf hij het belang aan van theologische seminars en ook van krachtiger bezinning op universitair niveau. Ook dient de betekenis van etnische kerken volgens hem meer te worden onderkend. Hij sloot af met de these dat gemeenschap in Christus een gebedsgemeenschap is. Daarom voerde hij een pleidooi voor een reguliere plaats van het gebed om eenheid in de erediensten.

Roemenië
De situatie in Roemenië kreeg speciale aandacht in een lezing van Tamas Juhasz, rector van het Protestants Theologisch Instituut in Cluj. Sinds het Edict van Turda (1568) is Roemenië een land van tolerantie. Vandaag echter vragen twee kwesties om verzoening: het recente, communistische verleden en het gespannen samenleven van het Roemeense volk en de Hongaren. Tussen 1964 en 1988 werden twee keer per jaar internationaal erkende oecumenische conferenties belegd door het Grieks Orthodoxe Theologische Instituut, officieel bedoeld als dialoog tussen de Orthodoxe Kerk van Roemenië en de drie protestantse kerken. Maar die conferenties stonden „in de schaduw van de communistische macht.”

De rector vertelde dat een oosters orthodox priester vijftien jaar geleden stelde dat het Roemeense volk zich het enige „geboren christenvolk” in de regio mag weten, „geboren gelijk de Zoon van God.” Juhasz toonde zich geschokt door de in een interview openlijk beleden „superioriteit” van de Orthodoxe Kerk. Hij sprak van anti-Bijbelse blasfemie. Overigens schroomde hij niet te zeggen dat ook hijzelf moet vechten tegen nationalistische gevoelens. „In Roemenië is catharsis, innerlijke reiniging, nodig om met die twee problemen klaar te komen.”

Op het IRTI-congres werd tijdens een bijeenkomst met een feestelijk tintje de eerste uitgave van een IRTI-periodiek, Journal of Reformed Theology, gepresenteerd (uitg. Brill, Leiden). De redactie daarvan wordt gevormd door prof. dr. M. Brinkman, dr. E. A. J. G. van der Borght, prof. dr. G. van den Brink, Annette Mosher en de Zuid-Koreaanse prof. dr. Seung-Goo Lee.

Dit is de tweede aflevering in een vierdelige serie over het internationale IRTI-congres in Cluj, Roemenië.