Osama bin Laden. Sinds de aanslagen van 11 september vorig jaar staatsvijand nummer één van de Verenigde Staten. Op dit moment ongetwijfeld de meest gezochte man ter wereld. Wie een goede pensioenvoorziening zoekt, hoeft er alleen maar voor te zorgen dat de meesterterrorist in Washington aankomt. Dood of levend. Niet minder dan 25 miljoen dollar kan de eerlijke vinder op zijn bankrekening bijschrijven. Er is slechts een klein probleempje. Niemand lijkt te weten waar de Saudiër zich bevindt.

De laatste keer dat de wereld iets van Bin Laden hoorde, was vorig jaar december. Op een video zag hij er toen vaalgeel en ziek uit. De terrorist sprak langzaam en leek zijn linkerarm niet te kunnen gebruiken, volgens Arabische kranten omdat een granaatsplinter de arm had verwond. Degenen die de beelden zagen, waren van mening dat hij er slecht aan toe was en zijn dagen geteld leken.

De Amerikanen dachten toen nog dat het een kwestie van dagen zou zijn voordat ze hun grootste vijand als oorlogstrofee aan de rest van de wereld konden tonen. Inlichtingendiensten hadden in het gebergte van Tora Bora gesprekken opgevangen tussen Bin Laden en zijn troepen, waarmee de moslimfundamentalist zijn positie leek te hebben verraden. Straaljagers bestookten het Afghaanse gebergte met zwaar geschut, militairen sloten de grens met Pakistan hermetisch af en stonden klaar om de buit binnen te halen.

Toch wist de vis door de mazen van het net te glippen. Waarheen weet niemand. Noch waar hij zich op dit moment bevindt. De namen van verscheidene landen waarnaar Bin Laden zou zijn ontkomen, passeerden de afgelopen maanden de revue: Pakistan, Somalië, Jemen, de Filipijnen. Anderen zeggen dat hij Afghanistan nooit heeft verlaten. Een enkeling meende hem zelfs te hebben waargenomen in de Pankisikloof in Georgië, waar zich ook Arabische moedjahedienstrijders samen met Tsjetsjeense rebellen schuilhouden.

Feit is echter dat niemand concrete aanwijzingen heeft voor de huidige verblijfplaats van de terrorist. Ook het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, heeft inmiddels toegegeven dat Osama bin Laden wordt „vermist” sinds de beschieting van het Tora-Boragebergte. „We weten niet of hij dood is of leeft. Hij is misschien in Afghanistan, of misschien ergens anders”, zei de Amerikaanse minister van Defensie, Donald Rumsfeld, nog niet zo lang geleden.

Telefoongesprekken
Het is niet uitgesloten dat Bin Laden nog steeds in Afghanistan is. Grote delen van het zuiden en het oosten staan nog onder controle van militante groeperingen die sympathiseren met het voormalige Taliban-bewind in Afghanistan, dat Bin Laden een veilig onderdak bood. Ook mullah Omar, de geestelijk leider van de Taliban, die ook hoog op het verlanglijstje van de Yankees staat, zou zich nog in Afghanistan schuilhouden, en wel in de bergen bij Kandahar. In mei bezwoer hij nog tegenover een journalist van een Arabische krant de Verenigde Staten te zullen verslaan. Ook beweerde hij in het interview dat Bin Laden in leven is.

Volgens de Amerikaanse inlichtingendienst CIA verblijft Bin Laden in het noordwesten van Pakistan. Daar zou hij te gast zijn bij moslimstammen die in dit ruige en verlaten deel van het land rondtrekken. Het zou ondanks de moderne communicatiemiddelen bijna ondoenlijk zijn hem hier op te sporen.

Andere Amerikaanse hooggeplaatse militairen en diplomaten denken dat de meest gehate man ter wereld is opgegaan in de massa’s van de Pakistaanse stad Karachi. Daar zou hij zich rustig schuilhouden, terwijl zijn geestverwanten de omgeving in de gaten houden.

Mocht Bin Laden zich inderdaad in Karachi bevinden, dan betekent dat dat hij voor de Amerikanen nagenoeg onvindbaar is. In Afghanistan probeerden geheime diensten hem ’elektronisch’ op te sporen -bijvoorbeeld door zijn telefoongesprekken te traceren- en hem daarna te bombarderen. In Karachi kan Bin Laden zich zonder moderne communicatieapparatuur goed redden, waardoor opsporing wel heel moeilijk wordt. Inlichtingendiensten zeggen dat er sinds december geen signalen van Bin Laden meer zijn opgevangen.

Het feit dat moslims in de regio tot nu toe sowieso weinig gebruik hebben gemaakt van moderne communicatiemiddelen duidt er volgens deskundigen ook op dat Bin Laden nog steeds in leven is. Volgens hen zou de dood van de terrorist een storm aan elektronische berichtgeving hebben moeten veroorzaken, en die is tot op heden uitgebleven.

Niet iedereen deelt die mening. Volgens sommigen, onder wie de Pakistaanse president, Musharraf, is Bin Laden al lang een natuurlijke dood gestorven. De Saudiër zou zwaar nierpatiënt zijn en op de vlucht voor de Amerikanen zijn overleden bij gebrek aan een dialyseapparaat.

Gevaar
Als komt vast te staan dat Bin Laden zich inderdaad in Pakistan bevindt, dan is het nog maar de vraag of de Amerikanen hem te pakken kunnen krijgen. Een poging de ”jonge leeuw” -de letterlijke betekenis van zijn Arabische voornaam- in het buurland van Afghanistan op te pakken, is niet zonder risico. Die zou het moslimland in vuur en vlam kunnen zetten, met alle mogelijke gevolgen van dien voor de regio.

De vraag die veel mensen in de westerse wereld bezighoudt, is of het gevaar van nieuwe terroristische acties door al-Qaida is geweken nu Bin Laden zich moet schuilhouden of wellicht zelfs al uit de tijd is. Een antwoord op die vraag is enorm speculatief. Sommige waarnemers zijn van mening dat de Amerikanen het netwerk zo veel schade hebben toegebracht dat het voorlopig niet meer in staat is een actie zoals die van vorig jaar voor te bereiden. Anderen wijzen er echter op dat er nog steeds voldoende geestverwanten van Bin Laden rondlopen die 11 september graag nog eens zouden overdoen. Bovendien is als gevolg van de acties in Afghanistan de structuur van al-Qaida nog onoverzichtelijker geworden dan voorheen en zijn al-Qaida-strijders over een zo groot gebied uitgezwermd dat het nog moeilijker is het doen en laten van het terreurnetwerk na te gaan.

Ondertussen lijkt de persoon van Osama bin Laden mythische vormen aan te nemen. Dat één man al een jaar uit de handen van het machtigste land ter wereld weet te blijven, verschaft hem welhaast bovenmenselijke proporties. Hij is dé held van de moslimfundamentalistische wereld. Dat de man misschien al een halfjaar onder de grond ligt, doet daar weinig aan af, zolang zijn graf niet is gevonden. En dat ’succesje’ kunnen de oppermachtige Verenigde Staten de moslims vooralsnog niet afnemen.