In ”Het mysterie” vermengt de recent overleden Zweedse schrijfster Marianne Fredriksson spanning, psychologie, feminisme, natuurbeleving, seksualiteit en esoterie. Dat blijkt het recept voor een verhaal waar Nederlandse vrouwen van smullen. Maar voor christelijke lezers kan haar roman juist heel beklemmend werken. Een Zweedse vrouw, Lillemor, trekt zich een paar dagen terug in het zomerhuisje van haar gezin. Ze maakt een klein wandelingetje, hoort een tak kraken, gaat op onderzoek uit en vindt vlak bij haar huisje het lichaam van een zojuist vermoorde jonge vrouw. Ze ziet dat deze vrouw als twee druppels water op haar lijkt, al is ze veel jonger. Als ze de politie erbij geroepen heeft, blijkt de moordenaar in de tussentijd nog een bosje bloemen in de handen van het meisje gedrukt te hebben. Lillemor voelt goed aan dat nu het gevecht gaat beginnen om niet gek te worden. Dit is het spannende thema van de roman ”Het mysterie” van Marianne Fredriksson.

Vrouwenthema’s
Het verhaal is spannend tot aan de laatste regel van het boek, waarin de ontknoping staat. Het is geen detective. De auteur doet geen moeite om de feiten die tot de moord geleid hebben lang verborgen te houden. Wat dat betreft, geeft ze juist alles prijs. Het is spannend vanwege de motieven en vanwege de psychologische verwerking van alle mensen die erbij betrokken zijn.

Dat blijken er veel te zijn. Ze bevinden zich in Zweden en in Griekenland. Er is een soort psychologisch web waarin veel mensen gevangen zitten, variërend van een verstoten vrouw in een Grieks dorp tot en met de echtgenote van de politieman die het onderzoek leidt. In dit alles blijft Lillemor de hoofdpersoon die door de gebeurtenissen met haar ellendige jeugd geconfronteerd wordt. Alle oude pijn komt boven en die blijkt verbonden te zijn met de wanhoop die in haar leven gekomen is door de moord.

Marianne Fredriksson (1927-2007) is een veelgelezen auteur. Ze begon haar carrière als journaliste. Pas op latere leeftijd ging ze boeken schrijven, vanaf 1980, romans en non-fictie. Die boeken zijn in 31 landen verschenen, en er zijn 17 miljoen exemplaren van over de toonbank gegaan - in Nederland anderhalf miljoen. De auteur schreef regelmatig over vrouwenthema’s. In haar laatste interview, na haar dood in het blad Libelle gepubliceerd, zegt ze dat Nederlandse vrouwen haar goed begrijpen. ”Anna, Hanna en Johanna” is haar bekendste werk. ”Het mysterie” is samen met ”De zondvloed” het laatste werk van haar dat in het Nederlands vertaald is.

”Fredrikssonmix”
Ik denk dat veel Nederlandse vrouwen ook ”Het mysterie” geweldig zullen vinden. Dat komt door de ”Marianne Fredrikssonmix” die erin gepresenteerd wordt. Waaruit bestaat die mix? Om te beginnen: spanning. Van het begin tot het einde houdt de auteur de lezer nieuwsgierig. Vervolgens: er worden psychologische problemen uitgewerkt, zoals schuldgevoelens en verdrongen herinneringen. Fredriksson stopt er ook altijd (een beetje) feminisme in. Lillemor strijdt voor vrouwenrechten. Tussen de regels door wordt duidelijk hoe ver bijvoorbeeld de Griekse dorpelingen op dat terrein achterlopen. Er komen nogal wat of volgzame, niet-begrijpende of zelfs beestachtige mannen voor.

Echte helden zijn de hoofdpersonen niet, dat moeten veel vrouwen herkennen. Er komt overweldigend natuurschoon voor. Lillemor heeft contact met de natuur, praat met bomen en rotsen - dat noem ik het Prinses Irenegehalte van het boek. Verder heeft de hoofdpersoon dromen die geen bedrog zijn. Dit raakt de hoge dosis esoterie (zo heet tegenwoordig het plankje ”godsdienst” bij de moderne boekhandel), die de auteur presenteert. In het boek gaat het ook over hekserij, waarzeggerij en spirituele contacten.

De lezer(es) heeft ontmoetingen met mensen van een andere cultuur, dat boeit ook. Hij of zij krijgt ook van alles voor de kiezen op seksueel terrein. Er is nogal wat openlijke seksualiteit, variërend van het bedrijven van goedbedoelde liefde binnen het huwelijk tot overspel, verkrachting en incest. Er is bovendien nog een vleugje christelijkheid: een vrouwelijke predikant vergeeft Lillemor, die zelf niet in God gelooft, haar schuld. Deze mix wordt opgediend in een prettig lezende schrijfstijl, met af en toe een krachtterm.

Beklemmend
Wij leven in een postchristelijke tijd. We vergeten het echter telkens weer, omdat wij persoonlijk vaak op een christelijk eilandje verkeren. Als ik de boeken van Marianne Fredriksson lees, word ik weer realistisch. Dit is het literaire diner dat de moderne mens graag tot zich neemt. Ik kan er zelf echter niet goed tegen. De moraal van dit boek staat ver bij de christelijke vandaan. Ik denk dan niet alleen aan de manier van omgaan met seksualiteit. Ik denk bijvoorbeeld ook aan hoe er over de ouderen, zwakkeren en slachtoffers gesproken wordt. Dat is altijd op afstand, bijna meedogenloos. Alles draait om het Ik van de hoofdpersoon.

Wat moeten we ermee? Ik beveel dit boek van harte aan, aan mensen die onze cultuur willen kennen en het vermogen hebben om buiten het eigen denkkader te kunnen treden. Ik kan het niet aanbevelen voor mensen die op zondagavond voor zichzelf een goed boek willen lezen. Ik kan me voorstellen dat die een boek als ”Het mysterie” beklemmend vinden en halverwege stoppen met lezen. Zo bekrompen zijn reformatorische lezers in een moderne tijd. Ik heb daarvoor alle respect.