Het Speelgoedmuseum Deventer stelde met LEGO Nederland een tentoonstelling samen over de geschiedenis van het steentje. Kinderen krijgen er volop de gelegenheid met LEGO te bouwen. Ze kunnen meewerken aan een Vinex-wijk die aan de rand van LEGO-stad moet verrijzen. Of ze schuiven aan bij een van de LEGO-tafels met ingebouwde verzamelbak in het midden. De kleurige speeltafels doen herinneringen herleven aan wachtkamers bij de dokter en de tandarts.Conservator Petra van Boheemen vertelt enthousiaste verhalen bij vitrines vol historisch LEGO-materiaal. Ze wijst naar het jongetje dat op oude reclameaffiches prijkt. „Dat is Kjeld, kleinzoon van de oprichter en nu directeur. Leuk hè.” Een bouwdoos uit de jaren vijftig toont steentjes die er nog niet al te solide uitzien. „Het plastic was veel weker toen, in 1963 kwam het sterkere ABS-plastic ervoor in de plaats. Dat wordt nu nog steeds gebruikt.” Naast de vitrines staat een tiental ingenieuze bouwwerken van technisch LEGO op een rij. „Er zitten erbij van wel meer dan duizend steentjes.” Grappig detail: pas in 1974 verschijnen de eerste LEGO-poppetjes in het assortiment.

Aardig is een te beluisteren interview uit 1982 met toenmalig directeur Avis van LEGO Nederland. Het uitgangspunt van LEGO is het kind, zegt hij. „Het kind moet zichzelf leren ontdekken met dit speelgoed. Met LEGO kan hij zijn omgeving reproduceren, de wereld om zich heen verklaren. Op zijn eigen niveau.”

Huiselijke sfeer
Volgens Avis werd LEGO in Nederland zo succesvol omdat de huiselijke sfeer hoog aangeschreven stond. Iets soortgelijks signaleert Annemarie de Munnik van LEGO Nederland in deze tijd. „Spelen in familieverband gebeurt nog steeds. Nederland is het derde land waar LEGO werd geïntroduceerd, da’s al vrij snel dus. Ouders spelen nu vaak nog met hun kinderen mee, omdat ze LEGO kennen uit hun eigen jeugd.”

In Nederland doen vooral het traditionele LEGO City en Duplo het goed. De Munnik: „De basis blijft toch het nabouwen van herkenbare zaken, zoals een boerderij of een politiebureau.” De Nederlandse LEGO-markt is volgens haar vergelijkbaar met de Duitse. In Engeland en Amerika slaan zogenaamde trendproducten beter aan.

LEGO beleefde zijn gloriejaren tussen 1970 en 1990. In 1998 leed het concern voor het eerst verlies en moest het grondig saneren. In 2003 beleefde het eveneens een bijzonder slecht jaar. Volgens De Munnik was dat te wijten aan drie beleidsmatige misstappen. „We dachten dat we onder de naam LEGO alles konden verkopen. Dus ontwikkelden we LEGO-games, LEGO-kleding, LEGO-schoenen. Overal plakten we ons logo op. Dat ging fout. Ook schoten we te ver door in het ontwikkelen van trendy, themagericht speelgoed. En we bedachten voor Duplo een nieuwe naam en strategie - helemaal fout, achteraf bezien.”

De naam Duplo keerde weer terug en daar was de consument blij mee. Ook op andere vlakken deed LEGO een stapje terug. „Dat wil niet zeggen dat we helemaal geen andere producten meer verkopen, maar we geven die nu in licentie. Wij moeten ons houden bij wat uiteindelijk onze corebusiness is, onze kern: het LEGO-steentje.” Het snijden in eigen vlees leverde het concern in 2006 een verdrievoudigde nettowinst op van 1,4 miljard kroon (191 miljoen euro).

LEGO zit weer in de lift, al kreeg het deze week opnieuw een klap te verwerken. Maandag besliste het gerechtshof in Den Bosch dat het Canadese Mega Brands zijn namaak-LEGO mag aanbieden op de Nederlandse markt. Het octrooi dat LEGO had op zijn blokjes, is verlopen, en dan mag een product in principe worden nagebootst, mits het geen verwarring zaait bij de consument. Volgens LEGO doet het dat wel, het gerechtshof oordeelde anders.

Digitaal
LEGO keerde weliswaar weer terug naar de bron -het LEGO-steentje- maar kan niet heen om trends en ontwikkelingen op technologisch en digitaal vlak. De nieuwste LEGO-modellen, de Mindstorms, zitten vol elektronische intelligentie. De steentjes bevatten zelf programmeerbare minicomputers en microchips waarmee bijvoorbeeld een robot kan worden gebouwd. Via de website van LEGO kan de jeugd met een animatieprogramma zelf modellen bouwen. Het programma rekent vervolgens uit hoeveel en welke blokjes daarvoor nodig zijn en LEGO levert ze op bestelling.

Ook themagerichte lijnen als LEGO Bionicle en Exo-Force doen hun intrede, bestaand uit fantasiefiguren met een wat duistere, grimmige uitstraling, levend in een eigen wereld. Begin deze maand maakte LEGO bekend bezig te zijn met het ontwikkelen van LEGO Universe, een Second Lifeachtige virtuele LEGO-wereld waar fans elkaar online kunnen ontmoeten en met virtuele LEGO-steentjes kunnen bouwen. Het spel komt naar verwachting eind 2008 op de markt.

Of in deze snel digitaliserende maatschappij het fysieke LEGO-steentje nog wel stand kan houden? Conservator Van Boheemen weet zeker dat het over vijftig jaar nog springlevend is. De Munnik blijft iets pragmatischer. Maar stellig is ze eveneens. „Het steentje is onze core. Over twintig jaar bestaat het nog, daar ben ik zeker van.”

De tentoonstelling ”LEGO viert feest! 50 jaar in Nederland” is tot en met 4 mei 2008 te bezichtigen in het Speelgoedmuseum Deventer. Entree: 3 euro, tot en met achttien jaar 1 euro. Meer informatie: 0570-693783 en www.deventermusea.nl.

kop cursief (u10,2,18(Noppen en buizen

aanhef (u13,1,0(„Er zijn 400.000 soorten speelgoed”, zegt een winkelier in de jaren vijftig van de vorige eeuw tegen Godtfred Kirk Christiansen. „Maar er zit geen systeem in.”

plattekst (u15,1,0(Die opmerking blijft haken in het hoofd van de zoon van Ole, de Deense timmerman die al in 1932 begon met het maken van houten speelgoed. Ole introduceert in 1949 het eerste kunststof steentje, dat nog hol is vanbinnen en gleufjes heeft aan de zijkant.

In 1957 bouwt zoon Godtfred LEGO uit tot een echt systeem en introduceert hij noppen aan de boven- en buizen aan de onderkant van de steentjes. De klemkracht en de bevestigmogelijkheden nemen toe en daarmee ook het succes. Nog in datzelfde jaar introduceert het concern het constructiespeelgoed in Duitsland en even later ook in Nederland. Onder kleinzoon Kjeld ontwikkelt LEGO zich razendsnel en verovert het familiebedrijf de rest van de wereld.