Toen Hans Steketee in 1998 voor NRC Handelsblad naar Londen verhuisde, dacht hij dat hij de Engelsen wel begreep. In de zeven jaar dat hij voor zijn krant over het Verenigd Koninkrijk schreef, ging hij daar anders over denken. Het resultaat legde hij neer in een boek. Columns zijn de krenten in de krant. En ook als adempauze in een journalistiek boek zijn ze uitermate geschikt. Steketee schreef in 2004 op de achterpagina in zijn krant een reeks korte stukjes over het dagelijks leven in de Engelse hoofdstad. Ook in het boek zijn het juweeltjes. Niet alleen tot vermaak, maar vooral ook ter lering.

Enkele afleveringen gaan over het Engels als taal. Neem alleen al de ”englisismen” die het Nederlands van het gezin Steketee binnen groeiden. De kinderen begonnen de twee talen vermengen. Doortje maakte van schuurpapier ”zandpapier” (zoals in ”sand paper”) en de elleboog werd een ”elboog” (van ”elbow”). Helemaal hardnekkig bleken de subtiele verschillen in het gebruik van voorzetsels. Zoeken naar werd zoeken voor (”look for”) en sturen naar werd sturen tot (”send to”).

Ook de andere intermezzo’s zijn illustratief. Hoevelen hebben niet gedacht dat een uitnodiging langs te komen voor ”tea” hetzelfde is als ergens op de koffie gaan? In ”Eat your tea” vertelt Steketee dat ”tea” het avondeten is en niet zozeer het drankje. Natuurlijk verdient tevens de aflevering over tafelmanieren eervolle vermelding.

Dialogen

Steketees luchtige stukjes van niet meer dan twee bladzijden zijn de beste in zijn boek. In het dagelijks leven blijken de echte verschillen tussen Nederlanders en Britten. Verder geven de meesterlijk gestileerde dialogen aan dat ze opkomen uit de eigen analyse van de auteur. Ze bevatten meer dan informatie; ze geven ervaring door.

En goede columns overdrijven natuurlijk. De verschillen in volksgewoonten zijn nu ook weer niet zo groot dat je daar zonder meer een boek over kunt schrijven. Want wat in dit boek weinig aandacht krijgt, is dat de meeste Britten zo weinig lijken op het boekjes-Brits.

Een duidelijk voorbeeld daarvan zijn de tafelmanieren. Britten schijnen er goed in te zijn. Maar onderzoek uit 2005 -onder andere van meubelbedrijven- toonde aan dat een kwart van de Britse huishoudens geen eettafel meer heeft. En van de overige driekwart die wel een tafel heeft, gebruikt de helft deze zo ongeveer alleen met Kerst. Tegenwoordig eet je op de divan tegenover de tv. Weg tafelmanieren.

De meeste hoofdstukken gaan over actuele ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk, zoals immigratie, de privatisering van publieke diensten en -last but not least- de Irakoorlog.

Veel schrijft de journalist over de Britse identiteitscrisis. Nog maar enkele weken geleden (10 mei 2007) zei vertrekkend premier Tony Blair dat deze grootse natie bij zijn aantreden zo onzeker was over haar toekomst. Niet dat dit onder zijn bewind zo veel beter is geworden, maar daarover mag iemand anders wel weer eens een toespraak houden.

Steketee citeert de bekende BBC-presentator Andrew Marr, die heeft gezegd dat „de Britten altijd iets waren wat anderen overkwam. Nu overkomt de wereld de Britten.” Nu het Imperium passé is, komen de (illegale) immigranten bij duizenden naar de Britse eilanden.

De nieuwkomers hebben invloed op het dagelijks leven. „Chicken tikka masala is onze ware nationale schotel”, aldus wijlen Robin Cook, in een poging de multiculturele samenleving te verkopen. Helemaal juist is het niet (”fish & chips” is met zijn 283 porties per jaar nog steeds het populairste gemaksvoedsel). Maar dit Indiase gerecht dat aan de Britse smaak is aangepast, is wel enorm populair.

Verreweg het beste hoofdstuk, qua actualiteit en documentatie, is de ”kroniek van de oorlog die er moest komen”. Tony Blair is daarin het lijdend voorwerp. Hij wilde zo graag een brug tussen Amerika en Europa zijn. In 1999 was dit rond Kosovo zo mooi gelukt. Maar rond Irak redde hij het niet meer.

Amerika en Europa groeiden van elkaar weg en onder Blairs brug vielen de pijlers weg. In de Britse samenleving én in de Labourpartij bleek de weerzin tegen president Bush’ plannen onverwacht groot. En toen Irak één grote vergissing bleek, was het met Blairs gezag gedaan.

Irak was tijdens de jaren van Steketees correspondentschap het belangrijkste onderwerp. Geen wonder dat dit dan ook het beste hoofdstuk is, dat steunt op uitgebreide documentatie.

Stoïcijns

Op de valreep van Steketees termijn in Londen kwam de bomaanslagen van 7 juli 2005. De NRC-correspondent verbaasde zich erover dat de stad onmiddellijk doordraaide alsof er niets was gebeurd. Zo stoïcijns te zijn, dat is pas echt het hoogstaande Engelse karakter, lijkt hij te zeggen. Men kan dat betwijfelen. Bijna de helft van de Londense bevolking komt uit het buitenland. Was het niet gewoon onverschillig individualisme, typerend voor elke wereldstad die geen gemeenschap meer vormt?

Steketees boek is goed geschreven en beslist lezenswaardig. Maar uiteindelijk misschien toch niet erg journalistiek. Welbewust buit hij het beeld uit van de Britse samenleving met de bekakte ”stiff upper lip”. Maar wie op een goede ochtend door een Engelse of Schotse stad loopt en zich geneert voor de onverzorgdheid van veel stedelingen, weet dat de werkelijkheid anders is. In die zin is het ontnuchterende beeld van Theodore Dalrymple (in ”Leven aan de onderkant”) reëler. Het was sterker geweest als Steketee juist had geprobeerd dat beeld door te prikken.