De afspraken van Johannesburg
De conferentie van de Verenigde Naties over duurzame ontwikkeling in Johannesburg heeft geleid tot overeenkomsten op alle hoofdpunten. Dinsdagnacht stapten de ongeveer 200 aanwezige landen ook over het laatste struikelblok heen, de basisgezondheidsrechten.
Hieronder een overzicht van de belangrijkste afspraken die zullen zijn terug te vinden in de slotverklaring en het actieplan:
Basisgezondheidszorg: iedereen heeft recht op deze zorg. Dat lijkt voor de hand te liggen, maar door een verwijzing naar „mensenrechten en fundamentele vrijheden” betekent het nu ook dat vrouwen die aan geboortebeperking willen doen zich op de tekst kunnen beroepen. De oude tekst refereerde alleen aan nationale wetten, culturele en religieuze gebruiken, en bood daardoor alle ruimte voor zaken als gedwongen abortus en vrouwenbesnijdenis.
Biodiversiteit: de achteruitgang van de soortenrijkdom moet in 2010 aanzienlijk minder zijn dan nu. Dit is een afzwakking van het akkoord dat afgelopen voorjaar in Den Haag werd bereikt. Daarin was nog een status-quo voor de biodiversiteit opgenomen.
Consumptie en productie: er komt een tienjarenprogramma waarmee initiatieven voor ”eco-labeling” worden gestimuleerd.
Chemicaliën: de schadelijke effecten van chemicaliën moeten in 2020 zijn teruggedrongen. In de praktijk betekent dit dat de productie en het gebruik van deze stoffen anders moeten.
Energie: het aandeel duurzame energie moet substantieel groter worden. Omvang en tijdstip liggen niet vast. De EU heeft op dit punt fors moeten inleveren. De inzet was om in 2010 een aandeel van 15 procent duurzame energie te hebben, met voor de rijke landen in elk geval een stijging van 2 procent ten opzichte van 2000.
De EU en enkele landen hebben hierbij aangetekend dat zij onder duurzame energie geen kernenergie verstaan. Ook is er een groep van landen, waaronder Nederland, die zichzelf harde doelstellingen gaat opleggen.
Handel: handelsbeleid mag niet verstorend zijn voor de ontwikkeling van arme landen en het milieu. Aanvankelijk leek het erop dat er een tekst zou komen waarin handel prioriteit zou krijgen boven het milieu. Die zinsnede is er nu uit, tot grote vreugde van de milieubeweging. Verder betekent deze afspraak onder andere dat er een eind moet komen aan allerlei handelsverstorende subsidies.
Hulp: iedereen is het erover eens dat arme landen hulp nodig hebben. Rijke landen worden opgeroepen 0,7 procent van hun bruto nationaal product voor ontwikkelingshulp uit te trekken. Dit is een oude afspraak, waar slechts enkele landen, waaronder Nederland, zich aan houden. Om de armoede te lenigen komt er een solidariteitsfonds. Bijdragen hiervoor zijn vrijwillig.
Klimaat: de afspraken over de uitstoot van broeikasgassen, zoals die in het Kyoto-protocol staan, zijn herbevestigd. Staten die het protocol wel hebben getekend maar nog niet hebben geratificeerd, worden opgeroepen dit alsnog te doen. Een verwijzing naar de VS, die niet meedoen, is angstvallig uit de tekst gehouden om de Amerikanen niet te tergen.
Patenten: een akkoord van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) over patenten mag er niet toe leiden dat arme landen geen aids-remmende middelen meer mogen verstrekken.
Principes: het voorzorgsbeginsel blijft van kracht. In geval van twijfel houdt het milieu voorrang. Dit principe stond onder druk, vooral van de arme landen, omdat dit een rem op hun ontwikkeling zou kunnen betekenen. Wel is afgesproken dat de besluitvorming over wat schadelijk is voor het milieu en wat niet, wordt verbeterd.
Ook de gezamenlijke maar gewogen verantwoordelijkheid blijft staan. Hiermee erkennen staten dat zij verantwoordelijk zijn voor de planeet en dat zij zich ervoor naar draagkracht moeten inspannen.
Visserij: bescherming van de visstand. Vissoorten die worden bedreigd, moeten uiterlijk in 2015 uit de gevarenzone zijn. In de tekst staat dat zeeën zowel belangrijke ecosystemen als vitale voedselbronnen zijn, vooral in arme landen. Dit is een nieuw punt.
Water en sanitair: het aantal mensen dat geen toegang heeft tot schoon drinkwater (nu 1,1 miljard) en sanitair (2,4 miljard) moet in 2015 zijn gehalveerd. Dit is een van de weinige punten waarop harde afspraken zijn gemaakt, met een tijdpad en absolute getallen.