„Voor mij persoonlijk waren de afgelopen twintig jaar de oecumenische vieringen het hart van de Wereldraad. Hier werd de eenheid in verscheidenheid beleefd”, aldus Kässmann. Hoewel ze veel aan de oecumene te danken heeft, stond voor haar ook haar eigen geloofwaardigheid op het spel, gezien de opvattingen van de Evangelische Kerk van Hannover over ambt, kerk-zijn en de toelating van vrouwen tot het ambt van predikant.

Het terugtreden van Kässmann, die de afgelopen twintig jaar zich meer dan enig ander kerkleider in Duitsland voor de oecumene heeft ingezet, wordt gezien als een groot prestigeverlies voor dr. Konrad Raiser, secretaris-generaal van de Wereldraad. Niet alleen was hij in 1988, toen nog als hoogleraar in Bochum, haar promotor, maar nu wordt ook zichtbaar dat zijn beleid met de orthodoxen op een fiasco is uitgelopen. Met het verbod op oecumenische vieringen en het besluit tot overeenstemming bij consensus hebben de orthodoxen in feite de Wereldraad overgenomen.

„Ik wil niet de secretaris-generaal van de breuk met de orthodoxen zijn”, zei Raiser kort na zijn aantreden in 1993. De verhouding tussen de protestantse kerken uit het Westen en de orthodoxe kerken stond toen al onder grote druk in verband met de collaboratie van de Servisch-Orthodoxe Kerk met het regime van Milosevic.

Sinds de assemblee van 1991 in Canberra dreigde het orthodoxe blok de Wereldraad te verlaten. Raiser heeft nooit weerstand tegen die druk geboden. Op de assemblee van 1998 in Harare ondermijnde hij de kandidatuur van de Amerikaanse methodist dr. Janice Love voor het voorzitterschap door medewerkers te laten lobbyen voor herverkiezing van Aram I van de Armeens-Orthodoxe Kerk.

Kässmann vraagt zich in haar verklaring af of het niet beter is dat de protestantse kerken en de orthodoxe kerken weliswaar in dialoog maar toch gescheiden optrekken in de oecumene, zoals ook de Rooms-Katholieke Kerk doet. Een Wereldraad waarin geen gemeenschappelijke vieringen meer mogelijk zijn, heeft volgens haar zijn bestaansrecht verloren.

Het uittreden van Kässmann, die in Duitsland veel gezag geniet, kan verder grote gevolgen hebben voor de financiële banden tussen de rijke Evangelische Kerk van Duitsland (EKD) en de Wereldraad. De EKD betaalt 44 procent van het budget van de Wereldraad. Wereldraad-voorzitter Aram deed de afgelopen dagen dan ook een dringend beroep op EKD-voorzitter Manfred Kock om Kässmann van aftreden te weerhouden.

„Het vertrek van Margot Kässmann toont aan dat protestanten in de dialoog met orthodoxen ook aan hun eigen grenzen raken.” Dat vindt de Nederlandse afgevaardigde in het algemeen bestuur van de Wereldraad, ds. L. Houweling. Ze vindt het „erg jammer” dat Kässmann is teruggetreden. „Ik heb veel van haar geleerd”, zei ds. Houweling woensdag kort na terugkeer van de bestuursvergadering in Genève. Kässmann, die bijna twintig jaar bestuurslid was, is volgens haar verbitterd geraakt door de jarenlange en moeizame strijd voor veranderingen.

De lutherse bisschop is ervan overtuigd dat de jongere generatie dat streven zal voortzetten, zo heeft ze in een gesprek met ds. Houweling duidelijk gemaakt. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de vrouw in het ambt en alternatieven voor mannelijk taalgebruik in de liturgie. De orthodoxen verzetten zich met name tegen dergelijke punten op de westerse agenda.