Selectie voor de poort houdt in dat een vwo’er niet meer alleen op grond van zijn behaalde diploma een plaatsje in de collegebankjes kan opeisen. Hij of zij moet eerst een aanvullende test afleggen die vooral ingaat op motivatie, inzet en capaciteiten. Is de uitslag positief, dan is de student welkom op de universiteit.Selectie achter de poort betekent dat iedereen met een vwo-diploma het recht heeft een universitaire studie te beginnen, maar dat gedurende het eerste jaar kritisch wordt gekeken hoe iemand het op de universiteit doet. Zijn de resultaten onvoldoende, dan volgt een bindend afwijzend studieadvies en staat de student weer op straat.

Voor beide systemen is iets te zeggen. Selectie voor de poort heeft als voordeel dat alleen geschikte en gemotiveerde studenten op de universiteit komen. Dat houdt het niveau van het onderwijs hoog en dat betekent dat universiteiten zich op een goede manier kunnen onderscheiden van hogescholen.

Het voordeel blijkt bij nader inzien vooral theoretisch te zijn. Universiteiten die afgelopen jaren ervaring opdeden met aanvullende tests geven eerlijk toe dat het niet eenvoudig is om vooraf een goed beeld van iemands motivatie en inzet te krijgen. Daarom is de Universiteit Leiden gestopt met selectie voor de poort. Bovendien blijken aanvankelijk niet zo gemotiveerde studenten het verderop in de studie soms prima te doen. Zij zouden door selectie voor de poort niet de kans krijgen zich te bewijzen.

Selectie achter de poort heeft als voordeel dat de universiteit bereikbaar is voor iedereen met een voldoende vooropleiding. Daarmee is de algemene toegankelijkheid van het wetenschappelijk onderwijs gewaarborgd. Selectie achter de poort zet universiteiten wel onder druk. Zij moeten tijdens het eerste studiejaar proberen het kaf van het koren te scheiden. Lukt dat? Of glippen er allerlei studenten door die in het tweede jaar alsnog uitvallen?

Voor dure studies, zoals medicijnen, geldt terecht een selectie vooraf. In het algemeen echter heeft selectie achter de poort de beste papieren. De toegankelijkheid van het wetenschappelijk onderwijs is een groot goed. Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw waren universiteiten alleen te bereiken voor kinderen van welgestelde ouders. Het is goed dat die beperking er af is. Sinds die tijd is het gemiddelde opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking fors gestegen. Die winst moeten we vasthouden.

Tegelijk mag de universiteit geen intellectuele speeltuin worden, maar moet het onderwijsprogramma hoge eisen stellen. Universiteiten doen er goed aan direct tijdens het eerste studiejaar klare wijn te schenken. Voor studenten die het niveau niet aankunnen, zijn er genoeg andere onderwijsvormen.