De sportieve Smits (1950) bezat in hoge mate de eigenschappen die Rabobank in 1997 bij een nieuw aan te trekken topman zocht. De bank had behoefte aan een maatschappelijk georiënteerd bestuurder. Als president-directeur van Schiphol bezat hij alle benodigde kwaliteiten. Maar dat juist hij zou overstappen naar Rabo, verbaasde iedereen.

Smits had bij Schiphol geleerd rekening te houden met allerhande maatschappelijke belangen, onder meer met die van de milieubeweging en de omwonenden van de luchthaven. Deze stond op het moment van zijn vertrek in het brandpunt van de belangstelling. Schiphol dreigde uit zijn wettelijke geluidsvoegen te barsten.

Dat leidde tot rechtszaken, boze luchtvaartbedrijven en een forse verslechtering van de verhouding met het ministerie van Verkeer en Waterstaat. „Het zou mij verbazen als Smits dit lang volhoudt”, zo zei een ingewijde die zowel Smits als de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat, Jorritsma, goed kende, enige tijd voor de bekendmaking van zijn vertrek.

Toch was er bijna alom verbazing over de overstap van Smits. De milieubeweging was echter niet rouwig. Activisten vonden hem te aardig. En actie voeren tegen een sympathieke, begripvolle en redelijke man is nu eenmaal erg lastig.

Echt gemakkelijker kreeg Smits het bij Rabo niet. Toen hij de vertrekkende Wijffels in 1999 opvolgde, zag de bank zich geconfronteerd met diverse problemen. De kosten liepen te sterk op en bovendien zocht de coöperatieve Rabo haar weg in het fusiegeweld in de internationale bankwereld. De contacten met buitenlandse coöperaties verliepen echter moeizaam.

De overstap naar de bankwereld was niet de eerste verrassing van Smits. Hij werkte na zijn studies in 1975 (hij behaalde na zijn studie als civiel ingenieur in Delft ook zijn doctoraal bedrijfskunde) voortdurend voor de overheid. Toen hij in 1988 secretaris-generaal op het ministerie van Verkeer en Waterstaat werd, zei hij: „Werken bij de overheid is leuker dan in een bedrijf.” In 1992 nam hij echter de leiding van Schiphol over.

Ook in de politiek wendde hij de steven. Hij was ooit lid van de VVD, maar hij kon zich niet verenigen met de liberale standpunten inzake abortus en euthanasie. Hij werd partijloos. In zijn nieuwe baan bij Rabo kwam hij terecht in een organisatie die van oudsher sterk CDA-gericht is.

Vorig jaar kwam de Rabobank echter, zoals zo veel financiële instellingen, in zwaarder weer terecht. Ook over dit jaar is de bank niet onverminderd optimistisch. In het eerste halfjaar van 2002 kreeg de coöperatieve bank wel enigszins greep op de torenhoge kosten, maar het management kreeg tegelijkertijd de opdracht de uitgaven nog eens met 10 tot 15 procent terug te dringen. Om een structurele groei van 12 procent te bewerkstelligen, is bovendien fors in het aantal arbeidsplaatsen gesneden.

Juist over het management van Rabobank Nederland is nu onenigheid ontstaan tussen Smits en de rest van de top van de bank. Met als verrassend resultaat het directe vertrek van de ingenieur doctorandus.