De inwoners van Ocean Beach, een rustige voorstad van San Diego in het zuiden van Californië, worden elke ochtend gewekt door kleine groepjes papegaaien die in tuinen op zoek gaan naar vijgen, dadels en avocado’s. De legende wil dat de papegaaien vijftien jaar geleden ontsnapten bij een brand in een dierenwinkel. De populatie bestaat uit een honderdtal roodmaskeraratinga’s en amazonepapegaaien, die zich uitstekend thuis voelen in de palm- en eucalyptusbomen van luxueuze, groene buitenwijken.Ornithologen zien voor de stedelijke papegaaienpopulatie een rol weggelegd in het behoud van soorten die in het wild met uitsterven zijn bedreigd. Roelant Jonker en Grace Innemee van de Nederlandse organisatie Cityparrots.org kwamen onlangs naar San Diego om er het samenleven van de papegaaien en de Californiërs te bestuderen.

Ze trokken eerder al naar het Colombiaanse Medellin om er het fenomeen stadspapegaai te bestuderen. In eigen land trekt Cityparrots zich onder meer het lot aan van Nape en Toos, de twee laatste exemplaren van een populatie geelvleugelara’s in Nederland.

„De steden worden groter en de bossen steeds kleiner”, zegt Innemee. „We reizen de hele wereld rond om de papegaaien te bestuderen. De papegaaienobservatie in San Francisco, Londen of Haarlem heeft zo zijn voordelen. De dieren zijn er zichtbaarder dan in het spel van licht en schaduw in de dichte boomkruinen van hun natuurlijke leefgebied, dat vaak moeilijk toegankelijk is of in een gevaarlijk deel van de wereld ligt. In de stad kan het groepsleven van deze sociale diersoort beter worden bestudeerd.”

In Nederland verzet Cityparrots zich tegen de handel in papegaaien. Ze kregen daarbij de steun van de Europese Unie, die de handel in wilde vogelsoorten in 2006 verbood, als voorzorg tegen de verspreiding van de vogelgriep. In Latijns-Amerika wil Jonker vogelverblijven voor stadspapegaaien bouwen. Het project is omstreden, omdat de meeste natuurbeschermers ervan uitgaan dat de vogels het best in hun natuurlijke leefgebied worden beschermd.

In Europa hebben onder meer de halsbandparkieten een slechte reputatie, omdat ze voor voedsel en nestgelegenheid zouden concurreren met inheemse vogelsoorten. Ornithologen zijn het nog niet eens over de precieze omvang van die bedreiging. Uit onderzoek van de Nederlandse biologiestudent Willem van Esch blijkt dat de halsbandparkieten niet meer broedholen van inheemse holenbroeders overnemen dan andersom. In confrontaties met inheemse kauwen moeten de parkieten doorgaans het onderspit delven.

Jonker wijst erop dat de parkieten en papegaaien die ontsnappen uit gevangenschap geen tamme dieren zijn. Ook wanneer ze al generaties in gevangenschap worden gekweekt, blijven papegaaien een wilde diersoort. „Bij de eerste beste gelegenheid vliegen ze hun vrijheid tegemoet”, zegt Jonker.

De succesvolle papegaaienkolonies in stedelijk gebied zijn geen reden tot overdreven optimisme. Ze zijn het gevolg van een dramatische commerciële exploitatie van het aantal wilde papegaaien in Zuid- en Centraal-Amerika. Alleen al tussen 1982 en 1988 werden 1,5 miljoen wilde vogels geëxporteerd naar Noord-Amerika. Miljoenen gingen onderweg dood voordat de handel in 1992 werd verboden. Volgens het Wereld Natuur Fonds zijn 94 van 330 papegaaiensoorten met uitsterven bedreigd, door de handel en het verdwijnen van hun leefgebied.