De recente wateroverlast in Europa is de grenzen van Oostenrijk niet voorbijgegaan. Diverse mensen verloren het leven en de materiële schade in het land van de ”schönen blauen Donau” bedraagt naar schatting zo’n 4 miljard euro. Om de financiële klappen op te vangen, besloot de regering van de christen-democratische ÖVP en de rechts-populistische FPÖ onlangs de voorgenomen belastingverlaging voor 2003 met een jaar uit te stellen.

Die beslissing van onder andere zijn FPÖ schoot Jörg Haider -formeel slechts gouverneur van de deelstaat Karinthië, maar feitelijk nog steeds de man die aan de touwtjes trekt- helemaal in het verkeerde keelgat. „Vanwege een beetje regen geven we de belastinghervorming toch niet op?” luidde zijn cynische reactie.

De volkstribuun beschuldigde de FPÖ-ministers in de regering ervan zich de wet te laten lezen door coalitiegenoot ÖVP. Hij dreigde zich helemaal uit de landelijke politiek terug te trekken en niet deel te nemen aan de campagne voor de parlementsverkiezingen van volgend jaar, als het besluit van de regering niet zou worden ingetrokken.

De officiële leider van de FPÖ en vice-kanselier van de regering in Wenen, Susanne Riess-Passer -die vanwege haar verregaande loyaliteit jegens Haider in Oostenrijk al spottend de ”cobra van de koning” werd genoemd-, gaf deze keer echter geen krimp. Ze hield voet bij stuk en verdedigde het regeringsbesluit, daarin gesteund door velen binnen de FPÖ.

Haider en Riess-Passer hadden beiden hun stellingen betrokken en binnen de FPÖ woedde de afgelopen twee weken een ware oorlog. Haider eiste het bijeenroepen van een speciaal partijcongres, waarop de leden zich over de kwestie zouden kunnen uitspreken. Riess-Passer reageerde daarop met de mededeling dat ze onmiddellijk zou opstappen als dat congres er zou komen. Vervolgens kondigde Haider een handtekeningenactie aan tegen het regeringsvoorstel. De vice-kanselier nam de handschoen op en stelde meteen een referendum over het onderwerp voor. Haider zag de bui echter hangen en trok zijn voorgenomen actie weer in.

Om de impasse te doorbreken, bood Riess-Passer de gouverneur van Karinthië zelfs haar post van vice-kanselier aan, waarbij Haider dan ook meteen de kar voor de komende verkiezingscampagne zou moeten trekken. Overleg afgelopen donderdag tussen de ”cobra” en de ”koning” had echter niet het gewenste resultaat, waarna Haider een dag later zijn definitieve vertrek uit de landelijke politiek aankondigde.

Haider zei op de televisie dat hij niet zal deelnemen aan de parlementsverkiezingen van volgend jaar en geen vergaderingen van het partijbestuur meer zal bijwonen. „Ik geef al mijn federale politieke activiteiten op en bouw geleidelijk mijn politieke carrière af”, zei hij.

Voor een politicus die altijd op voortreffelijke wijze de sentimenten van het volk weet te bespelen, lijkt het optreden van Haider een aaneenschakeling van blunders. En dat terwijl hij de afgelopen weken sowieso al geen moeite deed om politiek garen te spinnen bij de overstromingen.

Veel politici ijverden tijdens het hoge water om het hardst om voor de televisiecamera’s hun medeleven met de mensen te betuigen en hun hoogstpersoonlijk hulp te bieden. Haider niet. Hij hield zich opvallend stil in Karinthië, dat nauwelijks te lijden had van het water. Terwijl Riess-Passer met schop en rubberlaarzen de slachtoffers van het water hielp, poseerde een ontspannen Haider in vrijetijdskleding aan de oever van het Wörthermeer voor een fotograaf.

Haider had echter geen andere keus dan zich tegen het uitstel van de belastinghervorming te verzetten. Volgend jaar vinden er in Oostenrijk parlementsverkiezingen plaats. In de huidige peilingen staat de FPÖ op een verlies van zo’n 7 procent vergeleken met de vorige verkiezingen, toen de partij bijna 27 procent van de kiezers achter zich kreeg. Een belastingverlaging, die bij het aantreden van de regering was beloofd, zou voor de partij van Haider dus zeer welkom zijn. De verlaging zou vooral ten goede komen aan de lagere inkomens. Deze groep vormt een aanzienlijk deel van de aanhang van de FPÖ.

De frontale aanval van de ”koning” op zijn ”cobra” was niets anders dan een poging de macht weer volledig naar zich toe te trekken en af te rekenen met de pragmatische stroming binnen zijn partij, die na de verkiezingen van 1999 onder leiding van Riess-Passer is ontstaan. De radicalen onder leiding van Haider vinden -zeker met het oog op de komende verkiezingen- dat het hoog tijd wordt om eindelijk eens een paar verkiezingsbeloften in te lossen, waaronder die van de belastingverlaging.

De strijd om de macht lijkt te zijn uitgelopen op een definitieve nederlaag voor Jörg Haider. Bij de opmerking van de gouverneur dat zijn vertrek uit de landelijke politiek ditmaal definitief is, kunnen echter wel vraagtekens worden geplaatst. Al vele malen eerder kondigde Haider zijn vertrek aan. De laatste keer was in februari dit jaar. Aanleiding was toen kritiek van zijn partij op zijn ontmoeting met de Iraakse leider Saddam Hussein in Bagdad. Haider trok zijn verklaring korte tijd later weer in.

Ook de voorzitter van de sociaal-democratische SPÖ, Alfred Gusenbauer, gelooft niet dat het vertrek van Haider voorgoed is. „Dat gelooft sowieso niemand, dat Haider zich definitief terugtrekt. Na het 20e afscheid volgt het 21e afscheid van het afscheid”, verklaarde Gusenbauer tegenover het Oostenrijkse persbureau APA.

Overigens zette Haider zelf zaterdagavond de deur alweer op een kier. „Ik zal niemand meer storen”, zei hij voor de radio. Maar na een eventuele nederlaag van zijn partij bij de verkiezingen van volgend jaar zou hij wel weer bereid zijn de leiding van de FPÖ op zich te nemen. „Als u het zo wilt stellen, ben ik zeker een Sisyphus van de FPÖ, die bereid is, de steen weer naar boven te brengen”, aldus Haider voor de radio.