De tijden voor de bewindsman zijn boos en zwaar. Dat moet wel, want wat was anders de reden dat hij op zondag plannen bekend liet maken? Voor een bewindsman uit de CU is dat een opvallende keus. Er was kennelijk sprake van een urgente situatie.Dat Van Middelkoop een probleem heeft, is duidelijk. Weliswaar had zijn departement bij de kabinetsformatie er een paar honderd miljoen bijgekregen, maar inmiddels is wel duidelijk dat dit bedrag niet voldoende is om de stijging van personeelskosten en van de missie in Afghanistan op te vangen. Kortom, de minister heeft geld nodig en dat is er niet.

Minister Bos van Financiën is er in ieder geval duidelijk over. Als een strenge rekenmeester bewaakt hij de uitgaven. Zijn collega’s moeten niet verwachten dat hij hun nog wat toestopt. En zeker Defensie behoeft daar niet op te rekenen. De partij van Bos staat nimmer te trappelen om extra geld voor dit departement uit te trekken. Nog steeds geloven veel PvdA’ers in het verhaal dat de vredesbeweging ooit hield: zwaarden omsmeden tot ploegscharen. Ook al heeft Bos als minister nu een andere verantwoordelijkheid dan het verkopen van het gedachtegoed van zijn partij, vanuit zijn achtergrond voelt hij weinig voor verruiming van het budget voor het leger.

Van Middelkoops positie is vooral ook moeilijk omdat hij het geld dat hem als extra is beloofd feitelijk zelf moet opbrengen. De opbrengst van de verkoop van militaire terreinen en goederen mag hij namelijk niet in eigen zak steken. Recent zijn bijvoorbeeld tientallen Leopards aan Canada verkocht. Daar heeft minister Bos en niet minister Van Middelkoop voordeel van. Wil laatstgenoemde dus geld voor iets vrijmaken, dan zal hij het elders moeten weghalen. Herschikken dus, zegt de bewindman van Defensie.

Gegeven het feit dat Nederland de laatste jaren bij verschillende VN-missies betrokken was en -naar verwachting- ook in de toekomst actief zal zijn in het buitenland, is het de vraag of deze aanpak verantwoord is. Met goed materieel zonder voldoende, goed opgeleide mensen kom je er niet. Met goed opgeleide mensen zonder goed materieel evenmin. Zo simpel is het.

Anders gezegd: herschikken is een mooi woord, maar dat kan maar zeer beperkt. Wil Nederland in het buitenland een rol van betekenis vervullen dan moet Defensie beschikken over uitstekend materieel en uitstekende mensen. Beide!

De manoeuvreerruimte van minister Van Middelkoop is uiterst gering. Terwijl er van zijn manschappen veel wordt verwacht en zij in moeilijke omstandigheden elders op de wereld hun werk moeten doen. Een belangrijk argument om eenheden uit te zenden is vaak dat de Nederlandse militairen de voorwaarden willen scheppen voor de bevolking van onrustige gebieden om zich te ontwikkelen.

Die redenering geeft reden om meer geld voor Defensie vrij te maken, hetzij door jaarlijks een vast percentage van de rijksuitgaven hiervoor te reserveren, hetzij door geld uit de pot Ontwikkelingssamenwerking (dat inderdaad ieder jaar op een vast percentage kan rekenen) over te hevelen naar Defensie. Het is immers een realiteit dat ontwikkelingsgelden pas rendabel zijn als er sprake is van een stabiele situatie.

En dan nog iets: wat als straks uitstekende geoefende mannen in den vreemde sneuvelen omdat ze geen goede wapens hadden? Dan is Leiden in last. Terecht. En wie staan dan vooraan in de rij om vragen te stellen? Inderdaad, juist degenen die nu tegen verruiming van het defensiebudget zijn.