Bij dergelijke agendapunten slaat de wijzer die de mate van politieke gevoeligheid aangeeft plotseling ver uit, zo leert de ervaring. De spanning die er dan hangt, vormt veelal een belemmering om op waardige wijze, met respect voor elkaars overtuiging, een debat te voeren en werkzame compromissen te vinden. Ethiek polariseert in het EP, maakt emoties los en wekt achterdocht ten aanzien van de intenties van de ander. Ook de afgevaardigden zelf erkennen dat. Het woord alleen al roept soms heftige reacties op, constateert een van hen.Deze week heerste er in Straatsburg flinke commotie rond de plannen voor een procedure voor de toelating van geavanceerde geneesmiddelen. Aantijgingen over en weer. De socialisten verwijten de christendemocraten -de fracties vormen bij dit soort kwesties trouwens meestal geen gesloten front- dat zij pogen het wetgevingstraject te vertragen en suggereren dat zij daarmee de levens van patiënten op het spel zetten. In omgekeerde richting de beschuldiging dat er achter de rug om initiatieven ontplooid worden om zaken erdoor te drukken en de opmerking dat door de opvattingen van de tegenpartij een verwijzing naar gemeenschappelijke waarden, zoals onlangs in de verklaring van Berlijn ter gelegenheid van vijftig jaar EU, niet erg geloofwaardig klinkt.

Er vinden baanbrekende ontwikkelingen plaats in biotechnologie en geneeskunde. De wetenschap betreedt tot dusver onbekende terreinen. Gentherapie, celbehandelingen en weefselmanipulatie, zoals het allemaal heet, bieden perspectief voor mensen met ernstige ziekten en zwaar letsel zoals kanker, botaandoeningen, een hartaanval, brandwonden, parkinson en de beschadiging van kraakbeen.

De Europese Commissie heeft een ontwerpverordening ingediend om een Europese aanpak tot stand te brengen voor het beoordelen van allerlei innovaties. Dit ter vervanging van de huidige gang van zaken waarbij elk van de landen zijn eigen route kiest. De bedoeling is dat er in de EU een comité van deskundigen komt dat aan de hand van strenge eisen de kwaliteit, de veiligheid en de werkzaamheid onder de loep neemt en op basis van de bevindingen al dan niet groen licht geeft voor toepassing van de desbetreffende middelen en technieken.

Tegen centralisatie van het voor het verlenen van een vergunning benodigde hoogwaardige onderzoek heeft niemand bezwaar. Maar in een volgende fase kunnen zich belangrijke ethische aspecten aandienen. De vraag rijst namelijk of we alles wat mogelijk is ook moeten toestaan. Zo zijn er voor het vervaardigen van bepaalde producten menselijke embryonale stamcellen nodig en de wettelijke voorschriften ten aanzien van het gebruik daarvan lopen per lidstaat sterk uiteen. Sommige geven ruim baan, andere hanteren strikte voorwaarden of een verbod.

Hoe in dit verband met die verschillen om te gaan, zorgt al maandenlang voor diepe verdeeldheid binnen het EP, dat samen met de Raad, ofwel de ministers van de 27 leden van de Unie, beslist over de beoogde regeling. Opvallend daarbij is dat alle betrokkenen met de mond in ieder geval belijden dat het beleid inzake ethische vraagstukken als bevoegdheid thuishoort bij de individuele landen en dat die op grond daarvan toelating van een nieuwe geneesmethode binnen hun grenzen mogen weigeren. Het lukt echter niet om zonder geruzie dat principe te verankeren in de tekst.

De vleugel in het EP met daarin het merendeel van de christendemocraten en ook CU-SGP wil rechtszekerheid creëren door een artikel op te nemen dat omstreden therapieën gewoon buiten de toekomstige Europese procedure houdt. Geen ethiek bedrijven op EU-niveau, luidt de redenering daarbij. Maar door op voorhand behandelingen uit te sluiten, doe je dat nu juist wel, menen socialisten en liberalen. Op die manier brengen jullie wel degelijk beperkingen aan, benadrukken zij.

Het pleit werd woensdag bij de stemming beslecht in het voordeel van laatstgenoemde stroming. Dat betekent geen uitzondering voor producten met embryonale stamcellen, evenmin een expliciet verbod op wijzigingen in genetisch materiaal met gevolgen voor latere generaties en op vermenging van DNA van mens en dier.

Ongenoegen en teleurstelling bij de ’verliezers’. De Duitse groene Europarlementariër Breyer, die op ethisch vlak altijd een zeer behoudende visie huldigt: „Schandalig wat hier gebeurt. Via de achteringang probeert men de nationale wetgeving te ondermijnen.” Voorts zegt zij: „De deur gaat op een kier om het menselijk lichaam te gebruiken als handelswaar en om straks mensen op maat te maken.”

Het woord is aan de ministers. Die zijn nu aan de beurt om een standpunt in te nemen over het vergunningensysteem voor innovatieve therapieën.