Wiljo Brouwers verzamelt al 35 jaar ”nesting dolls”, zoals ze in het Engels heten. Een benaming die gelijk duidelijk maakt waar het om gaat: een poppetje met daarin een poppetje, met daarin een poppetje. Het aantal figuurtjes dat zich in de buitenste matroesjka bevindt, kan oplopen tot zeventig. Vaak is de buitenste pop dan net zo groot als de maker. Het meest voorkomend zijn de versies met drie, vijf en zeven exemplaren.Via een postorderbedrijf in Rotterdam kwam Brouwers in aanraking met de kleine poppetjes. „Ik vond ze wel grappig. Later kwam ik er op een rommelmarkt weer wat tegen, en zo begon de verzameling. Inmiddels kijken familie en vrienden voor me rond. Soms moet je een beetje brutaal zijn om iets bijzonders te pakken te krijgen. Zo heb ik eens naar een bedrijf gemaild waarvan ik wist dat ze poppen als relatiegeschenk hadden laten maken. Hun matroesjka staat nu in een van m’n vitrinekasten.”

Inmiddels telt de verzameling van Brouwers honderden exemplaren. „Ik heb ze nooit precies geteld. Vaak groeit de collectie met één tegelijk, maar een paar jaar geleden kreeg ik er van een mevrouw 300 in één keer. Ze was via internet op zoek naar een liefhebber voor de verzameling van haar schoonmoeder.”

Brouwers’ favoriet is een heel oude matroesjka die ze vond op een rommelmarkt. „Hij is met de hand geschilderd, zoals het grootste deel van mijn collectie, en in 1902 of 1903 gemaakt. Speciaal zijn de matroesjka’s waarin in plaats van kleinere poppetjes een fles drank zit. Wodka of whisky bijvoorbeeld. Die zijn vrij groot, zo’n centimeter of 30.”

Arbeidsintensief
Met de hand beschilderde matroesjka’s worden steeds zeldzamer. Machines bedrukken hele series met Winnie the Pooh, Donald Duck en andere Disneyfiguren. Het beschilderen van de poppen is een vak apart. Brouwers: „De arbeiders, meestal vrouwen, zitten op stoeltjes, opgesteld in een lange rij. Ze schilderen allemaal een onderdeel. De een doet de ogen, de ander de mond, een derde het haar of de kleding. Als ze tevreden zijn, geven ze de pop door aan degene die naast hen zit, die vervolgens zijn deeltje beschilderd.”

Elke Russische streek heeft zijn eigen schilderstijl. Vaak zijn de kleuren en afbeeldingen symbolisch. Zo staat zwart voor rouw, goud voor materiële of geestelijke rijkdom en rood voor de liefde.

Matroesjka’s worden gemaakt van linde, berk of els. Tot voor kort werd er heel geheimzinnig gedaan over het productieproces. Nu is het algemener bekend, maar niet minder arbeidsintensief. Het stuk hout waar de pop van wordt gemaakt, moet eerst minstens vijftien verschillende bewerkingen ondergaan.

Wiljo Brouwers heeft buiten de houten exemplaren ook andere matroesjka’s. „Ik heb een Oililytas in de vorm van een matroesjka, fluitjes, rammelaars en een vingerhoed. Via internet stuitte ik op borduurpatronen waar de houten poppen op zijn afgebeeld.”

Wijzerplaatje
De collectie neemt vrij veel ruimte in beslag. Twee vitrinekasten zijn gevuld, een derde is op komst.

Compleet is de verzameling nooit, elke handgemaakte pop is uniek. „Ik kijk gewoon wat ik op rommelmarkten op de kop kan tikken. Maar ik ga er niet de hele wereld voor afspeuren. Waar ik wel actief naar op zoek ben, is een horloge met een matroesjka op het wijzerplaatje. Ik heb het eens bij een andere verzamelaar gezien, maar die wilde het natuurlijk niet van de hand doen. Ik hoop dat ik er eens een tegenkom.”

Meer informatie: www.nestingdolls.nl.

Matroesjka’s schilderen
Hele gezin op matroesjkapoppen schilderen, bij Baboesjka Nederland in Zaandam is het mogelijk onder leiding van de Russische kunstenares Larisa Bilous. Via de site zijn allerlei Russische cadeauartikelen te koop, zoals lakdoosjes, beschilderde eieren, omslagdoeken en speelgoed. Alles met de hand gemaakt door Russische en Oekraïense kunstenaars.

Meer informatie: www.baboesjka.nl.