Dat stellen de Parooljournalisten Addie Schulte en Bas Soetenhorst in hun boek ”Daadkracht & duidelijkheid. Vijf jaar crisis in de VVD”. De twee politieke redacteuren beschrijven in zo’n 290 pagina’s uitvoerig alle crises die de partij sinds 2002 meemaakte.De liberalen stonden er net na de millenniumwisseling puik voor. Onder Bolkestein hadden ze 38 zetels in de Tweede Kamer. Begin 2002 lonkte zelfs het perspectief als grootste partij van Nederland. Nu, in 2007, vijf jaar later, moet de partij niet alleen CDA en PvdA, maar ook de SP in zeteltal voor laten gaan.

Het gisteren gepresenteerde boek beschrijft hoe Dijkstal faalde bij de verkiezingen van mei 2002, hoe ook Zalm in januari 2003 de verloren zetels niet wist terug te winnen, hoe Van Aartsen zijn partij en zijn kiezers niet wist te overtuigen en hoe Rutte omging met de hete adem van de populaire en ambitieuze Verdonk in zijn nek. Verder is er uiteraard veel aandacht voor de affaires rond Wilders en Hirsi Ali. En op de achtergrond van dat alles natuurlijk Pim Fortuyn.

Het boek werd gistermiddag gepresenteerd in het Haagse café Plein 19. Dat is de plaats waar de nummer twee van de VVD, oud-minister Verdonk, een partijonderzoek aankondigde naar de vraag waarom zij tijdens de Kamerverkiezingen van 22 november afgelopen jaar ruim 60.000 voorkeurstemmen meer binnensleepte dan lijsttrekker Rutte.

VVD-coryfee Wiegel nam een van de eerste exemplaren van het boek in ontvangst. In een toespraakje benadrukte hij dat het in de politiek gaat om de uitstraling van de leiders. Verkiezingsprogramma’s kunnen het feit dat de VVD in de afgelopen jaren bij de verkiezingen wisselende resultaten behaalde, niet verklaren, zei hij. „Deze verschilden niet essentieel. Overwinning of nederlaag hangt af van de invulling van het leiderschap”, aldus de oud-VVD-voorman.

Vorig voorjaar streden Rutte en Verdonk om de eerste plaats op de VVD-kandidatenlijst. In weerwil van alle opiniepeilers won Rutte nipt de race. Verdonk belandde uiteindelijk op de tweede plaats van de lijst, maar legde zich niet bij haar verlies neer. Zij voerde een eigen campagne met als slogan: ”Stem VVD, maar wel op nummer twee”.

Nu Rutte de strijd om het fractievoorzitterschap heeft gewonnen en de poging van Verdonk om na de verkiezingen de voorzittershamer van Rutte over te nemen is mislukt, lijkt alles weer pais en vree in de VVD. Maar niets is minder waar, zo tonen de auteurs in hun boek aan. De controverse is nog levend en kan zomaar oplaaien. De VVD staat op een tweesprong.

Rutte en Verdonk zijn de personificaties van de keuze die de VVD moet maken, zo schrijven de journalisten van de hoofdstedelijke krant. Rutte is gericht op het bestuurlijke, Verdonk op het populaire. De scribenten geven Verdonk de grootste kans op de meeste zetels. Zij kan een deel van de Wildersaanhang winnen. Er bestaat dan echter kans dat de partij aan de linkerkant verliest. Blijft Rutte de voorman, dan zal Wilders waarschijnlijk verder groeien en verliest de VVD haar rechtervleugel.

Beide vleugels bij elkaar houden is volgens Schulte en Soetenhorst geen optie. Dat is in feite wat nu gebeurde. Rutte kwam op één en Verdonk op twee. Laatstgenoemde legde zich niet neer bij haar verlies. Dat leidde tot verdeeldheid en dat schrok kiezers af.

Het boek onthult dat Rutte Verdonk niet heeft teruggefloten vanwege de voorkeurscampagne die ze voor zichzelf voerde. Pas twee weken voor de verkiezingen drong het tot Rutte door dat Verdonk mogelijk alsnog uit was op het partijleiderschap van de VVD. Rutte corrigeerde Verdonk tijdens de campagne alleen toen ze zich kandidaat stelde voor het vicepremierschap.

De strijd tussen de bestuurlijke en de populistische benadering laat zien dat coryfee Wiegel het niet altijd bij het juiste eind heeft. Op de vraag of de VVD toch geen vleugels had, antwoordde hij eens: „De partij heeft geen vleugels, hoogstens enkele vlerken.”