Het stormt hevig op 20 februari 1907. Windkracht 10, 11. Kapitein Precious van de veerdienst tussen Harwich en Hoek van Holland twijfelt. Kan hij oversteken naar Nederland? Het besluit het erop te wagen. De bemanning twijfelt.Het schip slingert en stampt die nacht over de Noordzee. Tegen de ochtend komt het licht van Hoek van Holland in zicht. Vlak voor het binnenlopen pakt een hoge golf het schip van achteren. Een andere golf volgt. De Berlin belandt boven op de noorderpier bij Hoek van Holland en breekt in tweeën. Inwoners van Hoek van Holland zien de grootste scheepsramp uit Nederlandse geschiedenis zich voor hun ogen voltrekken, zonder dat zij veel kunnen doen. Het hulpgeroep van overlevenden op het wrak gaat de Hoekers door merg en been.

Verschillende reddingsacties worden ondernomen. De hoge zee, de harde wind, het ijskoude water, de ligging van het scheepswrak en de beperkte hulpmiddelen maken het de redders vrijwel onmogelijk hun werk te doen. Slechts 15 mensen worden gered, 128 opvarenden komen om.

Bezoek
Een grote stimulans voor de redders om door te gaan, is de aanwezigheid van prins Hendrik. De dag na de ramp arriveert de prins bij de onheilsplek. Een loodsvaartuig brengt de prins vlak bij het wrak. Een filmpje op de tentoonstelling laat er unieke opnamen van zien. Daarna bezoekt hij de plaats waar 33 omgekomen drenkelingen zijn opgebaard. Hij steekt de redders een hart onder de riem.

’s Middags vaart hij met de reddingsboot Hellevoetsluis uit en ziet hoe de redders nog elf mensen levend van boord weten te halen. De prins helpt de drenkelingen droog te wrijven en warm te houden. Een dag later keert hij terug om nog een keer poolshoogte te nemen bij de reddingsactie.

Bij de redders kan hij dan geen kwaad meer doen. De prins, die tot dan toe met een zekere reserve is benaderd, verovert de harten van veel Nederlanders. Een omslagpunt voor hem.

Zo heeft ook koningin Wilhelmina dat ervaren. In haar memoires ”Eenzaam maar niet alleen” schrijft zij: „In 1907 gebeurde er iets, dat mijn man in een geheel andere verhouding bracht tot het volk. Het was de stranding en het in tweeën breken bij zwaar stormweer van de lijnboot op Harwich, de ”Berlin”, op de pier van Hoek van Holland. Hendrik begaf zich er onmiddellijk heen om te zien of hij helpen kon en vond daar een eigen taak. Aan het technische reddingswerk nam hij niet deel, maar hij was een morele kracht en steun voor de anderen. Tot toen was zijn ware aard en inborst nog weinig bekend, hij was zo bescheiden en drong zich nooit op de voorgrond. Maar toen wist het volk ineens welk karakter hij had en bij zijn terugkeer van de redding viel hem een geestdriftige ontvangst ten deel”, meldt de vorstin in milde woorden.

Het was waar. De inzet van prins Hendrik -die zelf een broer bij een scheepsramp op de Elbe had verloren- bleef niet onopgemerkt bij het Nederlandse volk. De ansichtkaart uit 1907 spreekt boekdelen.

Ook in het buitenland trok de actie van prins Hendrik de aandacht. Hij kreeg een hoge onderscheiding van de Engelse koning -de versierselen zijn in het museum te zien- en een eerbetoon van de Duitse keizer.

Van Vollenhoven
De betrokkenheid van de prins op het reddingswezen blijft niet beperkt tot de scheepsramp op De Hoek, vertelt Marina Fidder van het Maritiem Museum. „Koningin Wilhelmina benoemde prins Hendrik kort daarop tot voorzitter van de Staatscommissie voor het Reddingswezen op de Nederlandsche Kust. De commissie deed onderzoek naar de ramp. Tot die tijd waren er allemaal losse reddingsmaatschappijen. De ramp met de Berlin heeft ertoe geleid dat die zijn gaan samenwerken. Prins Hendrik heeft zo de basis gelegd voor de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) en een verder professionalisering van het reddingswezen.”

Na twee jaar onderzoek komt de staatscommissie in september 1909 met aanbevelingen aan de regering. Dat leidt tot een aanpassing van de Schepenwet en de instelling van de Raad voor de Scheepvaart.

Dat laatste was reden om prof. mr. Pieter van Vollenhoven, zelf voorzitter van de Onderzoeksraad voor veiligheid, te vragen de tentoonstelling te openen. De Raad voor de Scheepvaart kan gezien worden als een voorloper van zijn raad. De echtgenoot van prinses Margriet nam de uitnodiging met graagte aan, aldus Fidder.

Prof. Van Vollenhoven bracht ook wat mee: het oorspronkelijke onderzoeksrapport uit 1909 dat naar aanleiding van de ramp werd opgesteld. En dan niet zomaar een exemplaar, maar de luxe ingebonden persoonlijke versie van prins Hendrik. Voor de duur van de tentoonstelling krijgt het Maritiem Museum het boek in bruikleen van het Koninklijk Huisarchief. „Daar zijn we erg blij mee”, reageert Fidder.

Leerrede
De tentoonstelling vertelt het verhaal van de ramp met de Berlin op aansprekende wijze. De bezoeker hoort in een nagebouwde salon van de Berlin het gesprek tussen een aantal opvarenden in de laatste nacht. Helaas laten de samenstellers een van hen -de autofabrikant Spyker- stevig vloeken. Waarom? En klopt het wel? Vloeken is van alle tijden, maar bezigden mensen uit deze kringen in die tijd dergelijk taalgebruik?

Een preekuitgave spreekt andere taal. In een vitrine ligt ”Goddelijk stilzwijgen. Leerrede 24 februari 1907 in de Groote Kerk te Maassluis door ds. Joh. W. Groot Enzerink (gevolgd door verkort weergegeven toespraak tot de redders)”. Het was niet het enige eerbewijs aan hen. Er zouden er nog vele volgen, ook in het buitenland. En bij de begrafenis van prins Hendrik zaten verschillende oude reddingswerkers van de Nederlandse kust in de Nieuwe Kerk in Delft op de voorste rij. Hij was hún man.

De expositie ”Het Berlin Drama. Scheepsramp op De Hoek” is tot 8 maart 2008 te zien in het Maritiem Museum in Rotterdam. Meer informatie: 010-4132680 en www.maritiemmuseum.nl.