Binnen de Hongaarse Gereformeerde Kerk is het antisemitisme springlevend, zegt Gerrit van Dijk, medewerker van Stichting Hulp Oost-Europa. „Je merkt het overal om je heen, zelfs bij mensen van wie je het niet verwacht. Dat heeft te maken met de geschiedenis. Hongarije heeft altijd moeten opboksen tegen buitenlandse machthebbers. En bovendien is de structuur van de kerk nogal middeleeuws gebleven: de bisschop en de baron hadden het voor het zeggen. Daardoor kreeg de kerk een nationalistische inslag. Begrijpelijk, maar nationalisme gaat vaak samen met antisemitisme.”Reden voor Van Dijk om actie te ondernemen, nadat hij vorig jaar de Engelse vertaling van Revius’ gedicht te pakken kreeg. Die werd zo’n veertig jaar geleden gemaakt door Henrietta Ten Harmsel, voormalig hoogleraar Engels aan Calvin College in Grand Rapids en in 1985 winnares van de Martinus Nijhoff Prijs voor vertalingen. Met die tekst bestookte hij een aantal Hongaarse contactpersonen, en met succes. „Ik kreeg er veel reacties op, mensen vonden het een prachtig gedicht.”

Dichteres Magda Iványi, bekend dichteres van religieuze liederen, vertaalde ”Hy droech onse smerten” onlangs in het Hongaars. De tekst verscheen in het aprilnummer van ”Élet és Világosság”, het landelijke kerkblad van de Hongaarse methodisten. „Magda was geraakt door de inhoud van het gedicht”, vertelt Van Dijk. „Maar zij staat dan ook in een vrome, piëtistische traditie, met aandacht voor de bekering van de Joden. Haar zoon is in heel Hongarije bekend vanwege zijn opkomen voor minderheden in de politiek.”

Ook het gereformeerde gezinsblad ”Kis Tükör” -van de piëtistisch gekleurde opwekkingsbeweging Christian Endeavor binnen de Hongaarse Gereformeerde Kerk- is van plan het vers van Revius in zijn kolommen op te nemen. „Dat ligt voor de hand: binnen die beweging verzetten mensen zich tegen de gedachte dat de kerk een instrument voor de nationale zaak moet zijn.”

Of Revius zelf zijn gedicht zo pro-Joods bedoeld heeft, blijft overigens de vraag. Ook in Nederland is het de laatste eeuw graag met dat doel gebruikt, onder meer door de Joodse historicus Presser. Maar de centrale gedachte van het sonnet is toch dat alle mensen persoonlijk schuldig staan voor God, en slechts door Christus’ lijden gered kunnen worden. Daarom geen beschuldigende vinger naar de ander, maar inkeren tot jezelf.

Intussen zijn er voor Nederlandse christenen andere accenten nodig dan voor Hongaarse. Dat laat Peter van Dijk in bovenstaande eigentijdse variant op Revius zien. De dichter -in het dagelijks leven uitgever bij Boekencentrum- schreef zijn vers in 2004 nadat de film ”The Passion of the Christ” van Mel Gibson een stroom van reacties bij het christelijke publiek had veroorzaakt.

Daarmee is Revius’ gedachte aangepast aan de culturele context van vandaag. Niettemin is de boodschap dezelfde gebleven - en dat is ook de reden waarom het gedicht na bijna 400 jaar tot ver over de Nederlandse grenzen weet te inspireren. Het gaat hier over de kern van het christelijk geloof, die de tijd overstijgt en door de Kerk van alle tijden en plaatsen verder gedragen wordt.

Zie ook: www.refdag.nl/artikel/1297774

Hy droech onse smerten

T’en sijn de Joden niet, Heer
Jesu, die u cruysten,
Noch die verradelijck u togen
voort gericht,
Noch die versmadelijck u spo
gen int gesicht,
Noch die u knevelden, en stie
ten u vol puysten,

T’en sijn de crijchs luy niet die
met haer felle vuysten
Den rietstock hebben of den ha
mer opgelicht,
Of het vervloecte hout op Gol
gotha gesticht,
Of over uwen rock tsaem dob
belden en tuyschten:

Ick bent, ô Heer, ick bent die u
dit heb gedaen,
Ick ben den swaren boom die u
had overlaen,
Ick ben de taeye streng daer
mee ghy ginct gebonden,

De nagel, en de speer, de gees
sel die u sloech,
De bloet bedropen croon die
uwen schedel droech:
Want dit is al geschiet, eylaes!
om mijne sonden.

Jacobus Revius (Jakob Reefsen) 1586
1658

Bron: Over Ysselsche Sangen en
Dichten, 1630

The Passion of my Christ

Het was Mel Gibson niet Heer,
die U doodsloeg.
Ook niet mijn buurman, die zo
stevig vloekt en tiert.
Niet mijn collega die steeds een
andere vrouw versiert.
Het was de moslim niet die
nooit naar U vroeg.

En niet de criminelen die
steeds geweld beleden
of fundamentalisten van wie
het leven sterven moet.
Het zijn de joden niet, die
schreeuwen om Uw bloed
ook geen romeinen die toch
hun werk maar deden.

Ik ben het, Heer. De reden van
deze daad.
Ik stond U daar te overladen
met mijn smaad.
Ik was de hamer en het hout,
de nagels in Uw wonden.

Het daglicht ging om mij drie
uren lang op zwart,
het was mijn speer die U door
stak onder Uw hart.

Dit niet te filmen leed. Eylaes!
om mijne sonden.

Peter van Dijk