Tip 1: Geef een meer marktgerichte invulling aan de arbeidsvoorwaarden van ambtenaren. Naast haar functie van directe werkgever van het Rijk, coördineert de minister van Binnenlandse Zaken ook de financiering van de arbeidsvoorwaarden voor andere ambtenaren (decentrale overheden, onderwijs, rechterlijke macht enzovoort). Voorgaande ministers hebben deze rollen nooit goed kunnen scheiden, met het gevolg dat de inkomens van met name specialistische en leidinggevende functies in de sector Rijk ver achterblijven bij inkomens elders in de publieke sector. Om nog maar te zwijgen over de achterstand ten opzichte van de marktsector. Hoogste tijd om deze achterstand in te halen.Tip 2: Wees helder over taken en voer zakelijk overleg met de bonden over de reorganisatie. Het kabinet wil de rijksdienst in de komende vier jaar omturnen tot een effectieve, hoogwaardige en flexibele projectorganisatie. Daarvoor is een omvangrijke reorganisatie aangekondigd waarbij 15.000 banen verloren gaan. De CMHF zal zich zakelijke opstellen: wij ondersteunen de ambities van het kabinet, maar stellen dat reorganiseren een heldere kijk op de toekomst vereist. Ofwel: welke taken blijft de rijksdienst in de toekomst uitvoeren en welke niet? Laat daarbij niet het voorgenomen tempo van de financiële bezuinigingen bepalend zijn, maar de feitelijk haalbare veranderingen. Ook al kost de reorganisatie dan misschien meer tijd.

Tip 3: Leg de oorzaak van falend beleid bij de veroorzaker, en niet per definitie bij de uitvoerders van het beleid. Buiten verkiezingstijd zijn politici (inclusief kabinetsleden) overtuigd van de inzet, motivatie en werkkracht van hun ambtenaren. Ze erkennen dat veel bureaucratie te wijten is aan regelgeving en niet aan de ambtenaren. Maar door tijdens campagnes en in de media populistische opvattingen te omarmen zoals ”het kan gemakkelijk allemaal beter”, doet de politiek afbreuk aan de professionaliteit van de ambtenaar. Het zou daarom helpen als de minister bijdroeg aan een goede beeldvorming van haar medewerkers. Bijvoorbeeld door het werkelijke probleem van inefficiënte bedrijfsvoering bij de overheid te benoemen. Zolang uit het parlement detaillistische vraagstellingen en ingewikkelde wetten komen, lijkt bureaucratie namelijk inherent aan de overheidsdienst. Natuurlijk kan dat anders: als de regelgeving wordt aangepast, als controle op de controle achterwege blijft, evenals het toezicht op de toezichthouder.

Tip 4: Geef aan de drie bovengenoemde tips gelijke prioriteit en voer ze consequent door. Minister, indien u op deze wijze met uw ambtenaren omgaat, zult u merken welk een toegewijd apparaat u hebt, en is het niet meer nodig dat wij ons met z’n allen posteren voor uw ministerie of er in lange stoeten aan voorbijtrekken. U zult het niet geloven, maar actievoeren is niet de hobby van de CMHF. Wij spreken liever in constructieve zin met elkaar!

Cees Michielse, directeur Centrale van Middelbare en Hogere Functionarissen (CMHF)