Een Zwolse archivaris vindt bij toeval in een Leids veilinghuis de bijzondere nalatenschap van een vergeten Zwollenaar, Henry II Fix (1774-1844). Toevallig lijkt deze Zwollenaar in zijn doen en laten heel erg op de archivaris. Het klikt, en 163 jaar na zijn dood wordt Henry II Fix aan de vergetelheid ontrukt door een archivaris die wel heel veel geluk had. Natuurlijk had de schrijver Atte Jongstra zoveel geluk kunnen hebben. En hij blijft het ook stug volhouden: Henry II Fix bestaat en hij, Jongstra, mocht deze spectaculaire ontdekking doen! Maar het is heel wat waarschijnlijker dat Jongstra zijn historische figuur zelf gecreëerd heeft. Een fictieve Fix dus in een historische context, het Zwolle van rond 1800.

Jongstra heeft zijn ’grap’ goed en tot in detail uitgevoerd. Hij noemt zichzelf slechts de bezorger van de autobiografie die hij in het Leidse veilinghuis vond. In het Historisch Centrum Overijssel, waar Jongstra gastarchivaris is, zette hij een heuse tentoonstelling op over de nalatenschap van Fix: een bonte verzameling van (kunst)voorwerpen en rariteiten. Inclusief een borstbeeld, vervaardigd in 2006.

In NRC schreef Jongstra zijn eigen recensie, op de dag dat zijn boek verscheen, waarin hij pleitte voor eerherstel van de fascinerende Henry II Fix. Fix zou zijn leven lang tegengewerkt zijn door de schrijver en dichter Rhijnvis Feith. Zijn navolgers zouden ervoor gezorgd hebben dat Fix uit de geschiedenis is weggewerkt. Feith versus Fix. Feit tegenover fictie?

Geloofwaardig
Atte Jongstra werkt sinds 2004 als gastarchivaris bij het Historisch Centrum Overijssel. Hij kreeg de opdracht om het archiefmateriaal op een andere manier aan een breder publiek te presenteren. En dat deed Jongstra, volgens een geheel eigen aanpak. Het oude Zwolle komt tot leven, gezien door de ogen van de zonderling Henry II Fix.

In zijn roman zet Jongstra zijn hoofdpersoon zo geloofwaardig neer, dat het niet verwonderlijk is dat er een hele discussie gaande is of Henry nu wel of niet bestaan heeft. Atte kroop in de huid van Henry. Hij werd Henry zelf. Of beter nog, hij was het al. Fix studeert, schrijft en theoretiseert. Zijn belangstelling is eindeloos en hij streeft naar een ordening van de wereld om zich heen. En vooral, hij is een buitenstaander en stoort zich aan niets en niemand in zijn omgeving. De schrijver Jongstra is minstens zo eigenwijs, getuige de lezingen en interviews die hij de laatste tijd gaf. En al op zeer jonge leeftijd verslond hij de encyclopedieën die thuis in de kast stonden.

Wie is Henry II Fix en welke avonturen beleeft hij? Henry wordt als helft van een eeneiige tweeling in 1774 geboren. Louis is de eerstgeborene, daarna komt Henry, vandaar Henry II. Zijn vader, een rariteitenverzamelaar, zet hem zijn leven lang op de tweede plaats. Maar zijn moeder is vastbesloten van haar tweede zoon de eerste te maken, met een beroep op de Bijbeltekst dat vele laatsten de eersten zullen zijn.

Een dramatische jeugd volgt. Louis mag buitenspelen en op avontuur gaan. Henry II moet het ene boek na het andere lezen onder verstikkend toezicht van zijn moeder. En hij moet zijn dagboek bijhouden, waarin hij al zijn zonden moet opbiechten om zijn geweten zuiver te houden.

Zijn hele leven wijdt de eigenzinnige Henry II Fix aan de ”studiën”. Zijn avonturen uit de titel van de roman spelen zich bijna geheel op papier af. Zelfs zijn liefde voor weduwe Wilhelmina Wilders die als een rode draad door de roman loopt, is een papieren liefde. Uitgezonderd de eerste kennismaking: een botsing op straat. Er volgt een levenslange briefwisseling voor ”verdere rijping”. Tot een huwelijk komt het echter nooit.

Subjectief
Avonturen buitenshuis beleeft Henry II Fix dus nauwelijks. Dat wil niet zeggen dat de roman van Jongstra saai is. Op elke bladzijde gebeurt er wel iets bijzonders. Fix stelt veel lachwekkende theorieën op: over de gans en de haas, over oerslijm, de vrijgezel, zenuwtepels. Hij doet uitvindingen, zoals de erwtenworst voor militairen: erwtensoep bewaard „in een terdege uitgewassen darm, op een luchtige plaats.” Hij beschrijft de geleerdenziekte waar hij zelf aan lijdt met bijna dertig verschijnselen, zoals „verwarde denkbeelden, dikwijls zuchten, maag- of darmwind, loslijvigheid.”

”De avonturen van Henry II Fix” is een hilarisch boek, goed voor een aantal avondjes vertier, zij het soms wat nutteloos. De roerige tijd waarin Fix zou hebben geleefd -die van de patriotten en de napoleontische bezetting- komt weliswaar aan de orde, maar altijd in de waarneming van Fix, die de wereld om zich heen ordent tot zíjn wereld. Hij leeft zijn eigen leven langs het leven heen. En dat maakt deze ’historische roman’ uiterst subjectief.