Het was vooral de Duitse bondskanselier Angela Merkel die aan het einde van de viering van vijftig jaar Europese Unie dit weekeinde in Berlijn nieuwe schwung gaf aan de pogingen het eens te worden over een nieuw verdrag. „Het thema wordt niet gemakkelijker als je het vooruit blijft schuiven", zei de huidige voorzitter van de EU.In de Verklaring van Berlijn, opgesteld voor de vijftigste verjaardag van de EU, schrijven de regeringsleiders dat zij verenigd zijn in het streven de EU „voor de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2009 een vernieuwde gemeenschappelijke basis te geven". Voorzitter Hans–Gert Pöttering van het Europees Parlement zei zelfs dat er al eind dit jaar overeenstemming moet zijn over een nieuwe tekst.

Voor premier Jan Peter Balkenende betekent dat echter niet dat de inhoud minder belangrijk is dan het tijdstip van de gehoopte overeenstemming. „We pogen er voor 2009 uit te komen, maar de inhoud is leidend, niet het tijdstip", zei hij.

Hij sloot zich wel aan bij het uitgangspunt van Merkel om nu vaart te maken. „Het is goed tempo te maken zodat we niet te lang in de fase blijven dat we er niet uitkomen", zei Balkenende.

Toch leek niet iedereen overtuigd van de urgentie. De Poolse president Lech Kaczynski noemde de datum van 2009 weliswaar een mooi streven, maar „onrealistisch".

Waarschijnlijk na de zomer begint er een conferentie waarin de 27 EU–landen rechtstreeks gaan onderhandelen over een nieuwe verdragstekst. De achttien landen die de in 2005 in Nederland en Frankrijk afgewezen tekst hebben geratificeerd, willen zo min mogelijk wijzigingen, maar landen als Nederland, Groot–Brittannië en Tsjechië willen juist veel veranderen. Voor het Nederlandse kabinet moet de tekst zelfs naar inhoud, omvang en benaming onderscheidend zijn van de afgewezen grondwet.

De verwikkelingen rond de grondwet speelden zich zondag af tegen de viering van vijftig jaar Europa en de ondertekening van de Verklaring van Berlijn. 25 maart 1957 geldt als geboortedag van de EU, omdat toen de Verdragen van Rome werden getekend, waarbij Nederland, West–Duitsland, Frankrijk, Italië, België en Luxemburg de Europese Economische Gemeenschap oprichtten.

De verklaring noemt de successen van vijftig jaar Europa, wijst op de gedeelde waarden en blikt vooruit op de gemeenschappelijke toekomstige problemen. In haar toespraak voorafgaand aan de ondertekening memoreerde Merkel dat zij zelf afkomstig is uit de DDR, het voormalige Oost–Duitsland. Ze was zeven toen de muur in Berlijn gebouwd werd en ook haar familie verdeelde. „Ik had nooit gedacht dat ik al voor mijn pensioen vrij naar de rest van het continent zou kunnen reizen", zei Merkel. „Maar toen viel de muur toch. Ik heb zelf gemerkt: niets hoeft te blijven zoals het is".