De vuistregel dat gedetineerden op vrije voeten komen zodra zij twee derde van hun straf hebben uitgezeten, verdwijnt. Vervroegde invrijheidstelling wordt vervangen door een regeling waarbij gevangenen alleen onder voorwaarden eerder vrijkomen. Gedetineerden die zich misdragen, worden later of zelfs helemaal niet vervroegd vrijgelaten.Belangrijkste voor alle vrijgelaten gedetineerden geldende voorwaarde, is dat zij niet opnieuw een misdrijf plegen. Daarnaast kunnen per persoon verschillende voorwaarden worden opgelegd. Het gaat dan bijvoorbeeld om een meldingsplicht, een gebiedsverbod of de verplichting een cursus te volgen. Wanneer een gedetineerde op vrije voeten de verplichtingen niet nakomt, moet hij alsnog de rest van zijn straf uitzitten.

De Kamer is al jaren bezig met de Wet vervroegde invrijheidsstelling. „We zijn hier blij mee, maar wel met een verzuchting erbij: Wat heeft dit lang geduurd”, verwoordde SGP-Kamerlid Van der Staaij een breed gedragen gevoel.

Vervroegde invrijheidsstelling was tot zo’n twintig jaar geleden aan voorwaarden gebonden. In de loop van de tijd kwamen gevangenen als ze twee derde van hun straf hadden uitgezeten, bijna automatisch op vrije voeten. Halverwege de jaren tachtig besloten regering en parlement dat automatisme dan ook maar vast te leggen.

Minister Hirsch Ballin van Justitie zei veel gebruik te zullen maken van de nieuwe regels. Jaarlijks komen 3000 tot 4000 gevangenen in aanmerking voor de voorwaardelijke vrijlating.

Het nieuwe wetsvoorstel bevat tevens een regeling die de minister van Justitie de bevoegdheid geeft om gevangenen vrij te laten voordat zij twee derde van hun straf hebben uitgezeten als een cellentekort hem daartoe dwingt.

De SGP diende een amendement in om dit onderdeel van de wet te schrappen. Alleen de VVD zegde de SGP openlijke steun toe.