Ruim 15.000 mensen brachten via de website www.hetbesteboek.nl hun stem uit. Dat relativeert het belang van de lof voor Mulisch. Maar tegelijk geldt dat ”De ontdekking van de hemel” sedert de verschijning in 1992 tientallen herdrukken beleefde. Er gingen in Nederland meer dan 600.000 exemplaren over de toonbank. The Wall Street Journal schreef: „Net als Homerus, Dante en Milton gebruikt Mulisch de kosmos als toneel en zijn thema is de geschiedenis en betekenis van alles.” Welt am Sonntag vond het boek een Nobelprijs voor de literatuur waard.Het is waar dat door de verlichting de aandacht voor het bovennatuurlijke van veel christenen was verslapt. Frank Peretti begon in 1989 in zijn roman ”Licht door de duisternis” aandacht te schenken aan de strijd tussen de machten, engelen en demonen, in de lucht. De Amerikaanse auteur Shaunti Feldhahn varieerde in ”Het veritas conflict” op een soortgelijk thema. Maar in het werk van Mulisch komen telkens niet-christelijke mythische en magische elementen voor.

Tal van mensen in West-Europa onderkennen dat er meer bestaat dan het materiële. Als de Naam van God en andere christelijke klinkende categorieën in een boek voorkomen, heet dat al gauw christelijk. Ook onder gereformeerden. Toch houden veel uitgevers en auteurs behalve de kunst ook de kassa in het oog. En niet alle boeken en ideeën behelzen waarheid. Juist als vrolijke of onplezierige fantasieën en beweringen het bovennatuurlijke betreffen, is het nodig ze te toetsen. De Bijbel biedt criteria. Mulisch’ ’licht’ -hoe spannend en geliefd ook- blijkt dan toch duisternis.

De tot het beste Nederlandstalige boek van alle tijden verkozen uitgave verhaalt hoe engelen ontdekken dat de mensheid het verbond van God, het Testimonium -dat heeft iets weg van de Tien Geboden- inruilde voor een pact met Lucifer, de duivel. De hemel -een vaag begrip- wil het Testimonium terughalen, ongedaan maken. Er is in het boek sprake van een flinke dosis seks. Er ligt een link naar Bijbelse aspecten. Zo moet er een persoon geboren worden die beantwoordt aan een vereist DNA-profiel. En iemand verdwijnt vanaf de Tempelberg in een oneindig verblindend licht.

Tegenover de Duitse uitgever Buchwald gaf Mulisch zelf toe dat God Zich in ”De ontdekking van de hemel” terugtrekt uit Zijn schepping, dat biotechnologen Hem serieus beconcurreren en dat Zijn almacht aan het verdwijnen is. En recensenten betogen dat de hemel het in de roman lijkt te verliezen van de mens en de duivel. Lucifer blijft over als overwinnaar. Het centrale thema van het boek blijkt het einde van de macht van het Woord, van de moraal en de goede zeden. De duivel wint en God maakt een eind aan Zijn toezeggingen.

Mulisch’ pennenvrucht is meer dan een ”woekerplant van fantasie” zoals die in de middeleeuwen groeide. Het boek blijkt een ’getuigenis’ van de postmoderne mens en cultuur. Eeuwen geleden konden de meesten niet lezen. Zo kwamen ze tot hun fantasie. De bedenksels van Mulisch blijken echter, gemeten aan het beste Boek, dat van God, een vorm van vijandschap tegen de Almachtige. Wat is het een wonder dat Hij desondanks vrome en postmoderne vijanden -ook Mulisch- Zijn wet en genade blijft proclameren.