De Britse krant The Times schokte maandag met een voorpagina-artikel. Onder de kop: ”Kerk wil zich onder paus verenigen” wordt de inhoud van een gelekt beleidsdocument uiteengezet, waarin rooms-katholieken en anglicanen worden aangemoedigd hun denominaties te herenigen. De verklaring is afkomstig van de Internationale Anglicaanse-Rooms-Katholieke Commissie voor Eenheid en Missie (IARKCEM), die de verklaring naar verwachting binnen enkele maanden zal publiceren.In een uitgebreide reactie maakt de Anglicaanse Kerk korte metten met het nieuwsverhaal. Volgens bisschop David Beetge, covoorzitter van IARKCEM, moet het „sensationele” artikel in een breder perspectief geplaatst worden. „Zogenaamde radicale plannen voor hereniging worden al meer dan 35 jaar door onze commissie besproken”, aldus Beetge. „In dit document staat niets nieuws. Al geruime tijd wordt door ons gekeken naar belangrijke vraagstukken, zoals autoriteit en de rol van de paus. Deze recente publicatie is hier slechts een beknopte samenvatting van.”

Overweging
De Zuid-Afrikaanse bisschop verwijst in zijn persverklaring ook naar de oorspronkelijke doelstelling van de publicatie. „Het document -genaamd ”Samen groeien in eenheid en missie”- wordt momenteel ontwikkeld als een gezamenlijke verklaring van IARKCEM. Het is geen officiële beleidsbepaling voor de Rooms-Katholieke Kerk of de anglicaanse gemeenschap. Het is geschreven ter bevordering van discussie en ter overweging. Serieus nadenken over een hereniging van de twee kerkgemeenschappen is nog lang niet aan de orde.”

Toch zien veel anglicanen de inhoud van het gelekte document als een grote stap voorwaarts. Colin Blakely, hoofdredacteur van The Church of England Newspaper, is gematigd optimistisch. „Het verhaal suggereert dat deze gezamenlijke verklaring een enorme doorbraak is”, aldus Blakely. „Maar we moeten niet te vroeg juichen. Als het document ook daadwerkelijk wordt aangenomen, zou dat een historische ontwikkeling zijn. Maar uit recente oecumenische discussies blijkt dat dit niet van een leien dakje zal gaan. Fusieplannen tussen ons en de methodisten hebben ook maar beperkt succes gehad.”

Er vallen nog vele hobbels te nemen gezien het complexe politieke krachtenveld binnen de anglicaanse gemeenschap, voorspelt Blakely. „Er zijn binnen de Kerk van Engeland grofweg twee stromingen, die soms diametraal tegenover elkaar staan. De evangelische vleugel is aan de ene kant zeer te spreken over de conservatieve rooms-katholieke leerstellingen, maar staat wel sceptisch tegenover eenheidsplannen. De anglo-katholieken daarentegen zullen veel eerder voorstander zijn van een hereniging, zeker als de anglicaanse gemeenschap een steeds liberalere, episcopale houding aanneemt.

De beslissing valt uiteindelijk bij de generale synode, maar deze is juist redelijk vrijzinnig en zal dus weinig water bij de wijn willen doen.”

Hoewel het motief zuiver is, is er nog een lange weg te gaan, concludeert de journalist. „Het is duidelijk dat men de eenheid van christenen nastreeft, op basis van de opdracht van Christus Zelf. Er zullen alleen een hoop historische, theologische en politieke discussies moeten worden afgerond voordat de plannen veel verder zullen komen.”

Onbeantwoord
De Rooms-Katholieke Kerk is vooralsnog minder uitgesproken. Een perswoordvoerder voor de Britse tak van de wereldkerk zegt „helaas” geen commentaar te kunnen leveren, aangezien het om gelekte documenten gaat.

Dr. Francis Davis, directeur van het rooms-katholieke Von Hugel Institute in Cambridge, geeft een verklaring voor de radiostilte. Volgens hem laat de oecumenische publicatie nog te veel vragen onbeantwoord. „Het is geweldig dat een commissie zo’n mooi doel op papier durft te zetten, maar we moeten als katholieken niet gaan overdrijven. Dit is niet het enige oecumenische perspectief dat het Vaticaan in acht zal moeten nemen en dit is niet de enige commissie die zich bezighoudt met de interchristelijke dialoog.”

Davis verwijst naar de gesprekken met de Orthodoxe Kerk, de lutheranen en de methodisten. „Daarnaast zal goed moeten worden nagedacht over de situatie in landen waar anglicanen veel protestantser van aard zijn dan bijvoorbeeld in Engeland”, vindt hij.

Volgens Davis is een breder, interreligieus perspectief van belang. „De oecumenische dialoog moet gestaag worden voortgezet. Maar echte resultaten kunnen slechts geboekt worden door middel van gesprekken tussen de verschillende geloofsovertuigingen. In een wereld die steeds vijandiger staat ten opzichte van de invloed van religie, is dit broodnodig.”

Anne Widdecombe, Brits parlementariër voor de conservatieven en zelf rooms-katholiek, deelt deze mening. Afgelopen maand organiseerde zij een succesvolle interreligieuze boycot tegen de luchtvaartmaatschappij British Airways, die haar personeelsleden indertijd verbood om kruisjes te dragen.

Widdecombe ziet nog geen heil in herenigingsplannen voor de korte termijn. „Je kunt niet zomaar vele miljoenen anglicanen lid laten maken van de Rooms-Katholieke Kerk”, stelt ze. „Dat kan alleen individueel. Net zoals enkele jaren geleden, toen duizenden anglicanen de kerk verlieten wegens de toelating van vrouwen tot het priesterambt.”

Volgens de politica moeten de anglicanen eerst hun eigen boontjes doppen. Als zij aartsbisschop Rowan Williams was -de primaat van de Anglicaanse Kerk-, dan zou ze een nieuwe kerkprovincie stichten. „Niet gebaseerd op geografie -zoals York of Canterbury- maar op theologie. Zo zou je in ieder geval alle meer behoudende elementen binnen de kerk kunnen houden.”

De Church Society, een organisatie die de „evangelische, protestantse en gereformeerde leerstellingen” in de Anglicaanse Kerk wil bewaren en verdedigen, is terughoudend over de herenigingsplannen. De verklaring zou te veel voorbijgaan aan de officiële leerstellingen van beide kerkverbanden. „Eenheid tussen verschillende denominaties is gelegen in een gedeeld geloof: het hoogste gezag van de Schrift en het Evangelie van de rechtvaardiging door het geloof in Christus alleen.”

Volgens Church Society hebben rooms-katholieken een heel andere visie op het gezag van de Schrift en het heil, wat zou blijken uit de positie van de paus en de notie van het priesterschap. „Onze leiders lijken bereid de fundamenten van ons geloof te willen loslaten voor zichtbare eenheid.”