De Ugandese media reageerden zeer sceptisch toen halverwege vorig jaar bekend werd dat de Belgische Els de Temmerman mogelijk de nieuwe hoofdredacteur zou worden van de New Vision. Het verst ging de krant The Monitor, de commerciële tegenhanger en tevens de grootste concurrent van de New Vision.In een voorpagina-artikel schreven journalisten van de Monitor dat het voor de verkoopcijfers van hun krant goed zou zijn als De Temmerman hoofdredacteur werd van de New Vision, want onder haar leiding zou de New Vision meer aan de leiband gaan lopen van president Museveni en dus meer een partij(dig) blaadje worden.

„Niets is minder waar”, beweert De Temmerman achter haar bureau op de redactie, die huist in een van de weinige mooie kantoorpanden op het verwaarloosde industrieterrein van de hoofdstad Kampala. „Ik heb echt wel even moeten nadenken voordat ik deze baan aannam. Ik heb erop gestaan dat ik eerst zwart op wit zou krijgen dat ik mijn functie geheel onafhankelijk uit kan voeren.”

Gevraagd naar de waarde van dit soort geschreven onafhankelijkheidsverklaringen zegt De Temmerman dat zij de afgelopen tijd nog niet één keer door een minister of wie dan ook is benaderd om iets positiefs te schrijven over de regering.

De Temmerman zegt wel al meerdere malen te zijn gebeld door mensen die klaagden over artikelen die over hen waren geschreven. Zij zouden verkeerd zijn geciteerd. „Daarover maak ik me veel meer zorgen dan over censuur. De afgelopen jaren is de New Vision verworden tot een krant waarin veel te vaak fouten slopen. Het eerste wat de lezer van een krant mag verwachten, is dat daarin betrouwbare informatie staat. Dat zie ik als mijn hoofdtaak. Niet de strijd tegen censuur die ik volgens velen zou moeten voeren, want ik merk weinig van censuur.”

Els de Temmerman woont en werkt al vanaf 1987 in verschillende Afrikaanse landen, eerst als hulpverlener en later als freelance journalist. Zij kreeg grote bekendheid nadat haar boek ”De Meisjes van Aboke” verscheen. Dat gaat over de ontvoering en vlucht van twee meisjes in en uit de rebellenbeweging Verzetsleger van de Heer (LRA).

Het LRA is berucht geworden door talloze slachtpartijen onder de burgerbevolking van het noorden van Uganda en door duizenden ontvoeringen waaronder die van veel kinderen. Jongens worden gedwongen om mee te vechten als soldaten. Meisjes moeten vaak ook meevechten en worden daarnaast gebruikt als seksslavinnen voor commandanten en voor moedige soldaten.

Nadat De Temmerman haar boek over de meisjes van Aboke had geschreven, liet het leed van kindsoldaten in Uganda haar niet meer los. Zij gaf veel lezingen in België en Nederland en richtte uiteindelijk in Uganda het opvanghuis en rehabilitatiecentrum Rachelle op. Langzaam maar zeker verschoof haar levenstaak van die van journalist naar die van pleitbezorger en toch ook weer hulpverlener.

Totdat zij werd benaderd om de nieuwe hoofdredacteur van de New Vision te worden. Nu bestaat haar leven weer voor meer dan twaalf uur per dag uit interviews en zinsconstructies.

De Temmerman wist voordat ze aan haar nieuwe taak begon dat het niveau van veel journalisten te wensen overliet, maar dat het zo erg zou zijn had ze niet verwacht. Ze is begonnen met het verzorgen van cursussen journalistiek voor al haar medewerkers.

„Voor een gedeelte is het lage niveau wel te begrijpen”, vergoelijkt ze. „Engels is voor al mijn medewerkers de tweede of derde taal. Bovendien kent Uganda geen schrijfcultuur. Het is een orale cultuur. Men is gewend om voor alle duidelijkheid tot in de kleinste details te vertellen wat er is gebeurd. Veel van de artikelen die worden aangeleverd zijn dan ook ellenlange verhandelingen over kleine voorvallen waarin veel overbodige informatie staat: familiebetrekkingen, kentekengegevens, kleuren, functies, welke kleren iemand droeg. Je kunt het zo gek niet verzinnen, of het komt in de krant. Dat wil ik ze dus afleren.

Een ander groot nadeel van de orale cultuur is dat mijn journalisten niet gewend zijn om aantekeningen te maken. Dan vraag ik als mensen terugkomen van een persconferentie waar hun aantekeningen zijn, en dan hebben ze die niet. „Het zit in mijn hoofd”, zeggen ze dan. Dat kan toch niet: mensen citeren uit je hoofd?”

Om te benadrukken dat zij niet bang is voor censuur, vertelt De Temmerman dat president Museveni weet dat zij het lang niet altijd met hem eens is. „Op belangrijke punten verschillen wij van mening. Museveni wil bijvoorbeeld dat de oorlog in het noorden wordt opgelost via lokale en dus Ugandese berechting. Dat is volgens mij geen goede oplossing van het al twintig jaar durende conflict. Je moet namelijk goed begrijpen dat het grootste deel van het rebellenleger bestaat uit ontvoerde kinderen. Die kinderen zijn door hun commandanten onder druk gezet om de meest vreselijke oorlogsmisdaden te begaan. Volgens mij zijn die kinderen meer slachtoffer dan dader.”

Als de uiteindelijke berechting van de belangrijkste en meest verantwoordelijke commandanten via traditionele rechtspraak verloopt, gelooft De Temmerman niet dat de bevolking dit afdoende vindt. „Ik ben bang dat die bevolking wraak gaat nemen op de kinderen. Juist daarom vind ik het van belang dat Kony en zijn belangrijkste commandanten door een onafhankelijke rechter worden berecht, zoiets dus als het Internationaal Strafhof in Den Haag, waar nu al een zaak loopt. Museveni wil echter dat het Internationaal Strafhof haar arrestatiebevelen intrekt.

Voordat ik werd benaderd voor de positie van hoofdredacteur wist de president al van mijn standpunt omtrent berechting van de LRA kopstukken. Als hij een jaknikker als hoofdredacteur had gewild, had hij ook iemand anders kunnen laten benaderen.”

De Temmerman vindt dat kranten in ontwikkelingslanden de belangrijke taak hebben om de bevolking goed voor te lichten. Daarom wil ze iets nieuws introduceren: een corruptiebarometer. Iedere maand moet een kleine, geselecteerde jury aangeven hoe het ervoor staat met de corruptie in Uganda. „Corruptie is endemisch hier. Een door ons geselecteerde groep experts gaat daarover iedere maand haar oordeel geven. Ik hoop daarmee niet alleen de bevolking, maar ook de verantwoordelijken een spiegel voor te houden.”