De fracties van CDA, PvdA en ChristenUnie mogen dan achter het regeerakkoord staan, het laatste woord is aan de leden van de PvdA. Die partij heeft in haar statuten vastgelegd dat het congres een beslissing moet nemen over het eindresultaat van de formatieonderhandelingen. De achterban kan alleen ja of nee zeggen; het regeerakkoord wijzigen is onmogelijk.Op tal van plaatsen heeft de partij afgelopen week discussiebijeenkomsten gehouden. Ook konden partijgenoten via internet reageren. Uit die reacties blijkt dat een deel van de achterban grote moeite heeft met de afspraken over abortus en euthanasie en de positie van gewetensbezwaarde trouwambtenaren.

„Wat heeft de ChristenUnie op dit soort punten níét binnengehaald?” vroeg bijvoorbeeld voorzitter P. Scheffer van de Jonge Socialisten zich af. „De inbreng van de ChristenUnie op medisch-ethisch vlak is iets waarbij ik me helemaal niet op mijn gemak voel”, schrijft een andere PvdA’er op internet. „Ik hoop niet dat dit regeerakkoord het begin is van een steeds groter wordende afbrokkeling van de abortus- en euthanasiewetten.”

CDA, PvdA en ChristenUnie hebben afgesproken dat de wetgeving niet verandert, maar dat er onder meer betere voorlichting komt over alternatieven voor zwangerschapsafbreking. De medisch-ethische paragraaf wordt zaterdag op het congres „zeker ter discussie gesteld”, zei PvdA-Kamerlid Gill’ard vrijdag. Haar partijgenoten zijn volgens de woordvoerster medisch-ethische zaken niet tegen de afspraken over betere voorlichting, maar „houden wel nauwlettend in de gaten hoe die worden uitgewerkt.”

Een groep PvdA-vrouwen zou zaterdagmorgen voorafgaand aan het congres bijeenkomen om een advies op te stellen voor de PvdA-bewindslieden over hoe ze moeten omgaan met de abortusafspraken. Dat advies zouden ze zaterdag aan de partijtop aanbieden. Gill’ard is ook uitgenodigd voor de bijeenkomst. Zij is tevreden over het regeerakkoord. „De mogelijkheid van zwangerschapsafbreking blijft bestaan.”

Meer nog dan de afspraken over abortus ligt het deel van het regeerakkoord over gewetensbezwaarde trouwambtenaren onder vuur in de PvdA. Dat zij mogen weigeren homohuwelijken te sluiten, noemt een partijlid op internet „een schrikbarende stap terug.” Hij vindt het „diep triest” dat de PvdA „homoseksuelen heeft gebruikt als wisselgeld om de CU tevreden te stellen.” De scheiding tussen kerk en staat is ver te zoeken, vervolgt de sociaaldemocraat. „Ambtenaren mogen zich in hun taakuitoefening laten leiden door hun christelijke overtuiging en mogen daarmee anderen als tweederangsburgers benaderen.”

De afspraak over trouwambtenaren is ook de Jonge Socialisten in het verkeerde keelgat geschoten. „Wat te doen als een ambtenaar geen christen wil trouwen omdat hij zelf moslim is?” vraagt voorzitter Scheffer zich af. Het geweten van een ambtenaar mag volgens hem nooit belangrijker zijn dan de gelijkheid van burgers.

Een PvdA’er overweegt zelfs „na 27 jaar actief lid te zijn”, zijn lidmaatschap op te zeggen nu „de vrijheid van godsdienst voor mijn partij ook de vrijheid van discriminatie betekent.”

Op het congres zou zaterdag een motie in stemming komen om de bescherming voor gewetensbezwaarde trouwambtearen uit het regeerakkoord te schrappen. „De indieners moeten wel begrijpen dat het congres het regeerakkoord om die reden echt niet afstemt”, zei gewezen PvdA-voorzitter Koole vrijdag desgevraagd. Hij wijst er op dat de motie niet kan leiden tot wijziging van het regeerakkoord.

Partijleider Bos zal zijn ongeruste achterban uitleggen dat het voor homo’s ondanks de afspraak in elke gemeente mogelijk blijft om te trouwen, denkt Koole. Ook zal Bos er volgens hem op wijzen dat er wel meer dingen in het akkoord staan die de PvdA niet wil, maar dat het regeerakkoord over het geheel genomen „een heel verdedigbaar compromis is.”

De grote vraag van vandaag is of het congres het regeerakkoord zal afwijzen. Koole verwacht van niet. „Dat heeft een PvdA-congres nog nooit gedaan. Het zou ook heel onverstandig zijn.”