De plannen liggen gevoelig, want sommige lidstaten, waaronder Nederland en Groot-Brittannië, vinden dat Europa zich hiermee niet moet bemoeien. Zij benadrukken dat het strafrecht in beginsel tot de nationale bevoegdheden behoort en willen niet dat Brussel meer macht naar zich toetrekt. Het is daarom zeer de vraag of de beoogde harmonisering de benodigde steun krijgt van de betrokken ministers en van het Europees Parlement.Bij aanvaarding zal de gelijkschakeling van toepassing zijn op ernstige gevallen. Daarbij kan worden gedacht aan het illegaal transporteren en lozen van giftig afval, zoals onlangs in Ivoorkust met dodelijke gevolgen gebeurde door het schip Probo Koala, aan onzorgvuldig handelen met nucleair materiaal en aan misdrijven die grote schade toebrengen aan de dieren- en plantenwereld.

Binnen de Unie bestaan er wat de zwaarte van de veroordelingen betreft flinke verschillen. De commissarissen Stavros Dimas (Milieu) en Franco Frattini (Justitie) rechtvaardigen de nu geopperde maatregel door erop te wijzen dat criminelen hiervan gebruikmaken om de dans te ontspringen. Zij bepleiten dat bij vergrijpen die straks onder de reikwijdte van de richtlijn vallen, de rechters overal maximale celstraffen hanteren van tussen de vijf en de tien jaar.

De EU-bestuurders grijpen een uitspraak van het in Luxemburg gevestigde Europees Hof van Justitie aan om met het voorstel te komen. Genoemde instantie concludeerde bij een zaak in 2005 dat de Europese Commissie voor delicten die een ernstige aantasting van het milieu inhouden, de lidstaten mag verplichten een bepaalde sanctie op te leggen. De bedoeling is dat van zo’n aanpak een afschrikkende werking uitgaat.

Het baanbrekend arrest van het Hof verschaft Brussel de mogelijkheid om een initiatief voor wetgeving op dit terrein te lanceren, waarover de Raad van Ministers bovendien met gekwalificeerde meerderheid beslist. Gebruikelijk is dat bij besluiten ten aanzien van aanpassingen op het beleidsgebied van justitie het vetorecht geldt, maar het nu voorliggende ontwerp kan alleen worden tegengehouden door een groep van landen.