Er stond op 17 januari een klein maar opmerkelijk berichtje in het RD: ”Russische kerk wil bidden om kou en sneeuw”. Bidden om regen, vruchtbaarheid, een goede oogst: dat zijn we in onze kerken gewend, daar bidden we elk jaar om in een speciale dienst op biddag voor gewas en arbeid. Maar welke kerk bidt er nu om sneeuw?!Wie het bericht uitgelezen heeft, had de rest van de dag stof tot nadenken. Het zijn de namelijk de Russisch-orthodoxen in Moskou die verlangen naar de witte wol van Psalm 147 (vers 16: „Hij geeft sneeuw als wol; Hij strooit de rijm als as”). Hebben ze daar nog niet genoeg van, van kou en sneeuw, daar in Moskou? Zijn ze niet blij dat het daar door de klimaatverandering eindelijk wat warmer aandoet rond deze tijd van het jaar?

„Nee”, zegt het patriarchaat van Moskou, „het is een straf van God en de ongebruikelijke warmte leidt tot verstoring in het evenwicht in het milieu. Mensen en dieren lijden door die afwijkingen.”

De laatste zin doet de deur dicht (of open?): deze broeder herinnert ons eraan dat God het gebed voor regen of goed weer tijdens de oogst vaak heeft verhoord. Bidden als oplossing van het klimaatprobleem. Was u al zo ver?

De discussie in diverse media over de oorzaken en oplossingen van het klimaatprobleem zijn na de warme zomer en nu ook winter intenser dan ooit. Hieruit blijkt wel dat wetenschappers het vrijwel eens zijn over de (menselijke) oorzaken, maar de gevolgen maar heel moeilijk in kaart kunnen brengen: waarden uitgedrukt in tijd, temperatuur, wind, waterhoogte variëren bijna per wetenschapper. Voor politici en beleidsmakers een reden om in hun afwachtende houding te blijven hangen.

Christenen in Moskou hebben blijkbaar een ander referentiepunt. Zij willen niet wachten op uitkomsten van onderzoeken, maar beginnen vast met bidden. Waar halen ze dat geloof vandaan?

Ik vermoed dat wij christenen in het Westen moeite hebben om, met alle wetenschappelijke onderzoeken die klimaatverandering onomkeerbaar achten, te bidden om het behoud van ons klimaat. Natuurlijk belijden wij met alle christenen in de wereld God als Schepper en de opdracht dat we Zijn schepping volgens Bijbelse maatstaven moeten beheren. Het Bijbelse beeld van de rentmeester als beheerder van de schepping is een bekende metafoor in deze context. In dit beeld wordt ons verstand aangesproken: de natuur is een prachtig werkend, fijn afgestemd mechanisme dat we niet moeten verstoren, en als het misgaat moeten we door ingrijpen zorgen dat het weer goed werkt. De natuurwetenschap ondersteunt deze visie met vele feiten, en het is natuurlijk ook waar.

Maar ook al worden er belangrijke, Bijbelse noties in uitgedrukt, toch is de metafoor van de rentmeester als de verantwoordelijke beheerder eenzijdig. De notie van de liefde ontbreekt: de rentmeester hoeft persoonlijk helemaal niet te houden van datgene waarover hij is gesteld. Hij moet het ’slechts’ goed beheren.

Weerstand
In de Russische kerk bestaat een grote weerstand tegen de modern-westerse opvatting van de natuur als een ingewikkeld mechanisme. De Russisch-orthodoxe visie op natuur wordt gekenmerkt door een artistieke gevoeligheid voor het goddelijke geheim in de schepping, die terug te vinden is in kunst en liturgie. Gods schepping kan in deze zienswijze alleen met oog voor de schoonheid en in liefde worden gekend. Een afstandelijke houding waarin geen plaats is voor de door God toegekende waarde van de schepping, moet in dit ”priesterschap” plaatsmaken voor een houding van liefdevol, herderlijk dienen, in zorg en respect.

De schepping herbergt in deze beschouwing een goddelijk geheim; een geheim dat zich toesluit voor technisch-wetenschappelijke beheersing, maar zich onthult voor wie in een houding van liefde tot haar nadert. De mens is daarbij geroepen als priester aan het stille (dat wil zeggen woordeloze) loflied van Gods schepping stem te geven, zoals in de psalmen ook vaak gebeurt (zie onder andere Psalm 19). Zijn eer is dus het einddoel.

Vanuit deze traditie wordt er anders gereageerd op berichten van klimaatverandering. De verbondenheid die men met de natuur voelt, is er een van ontvankelijke liefde. Klimaatverandering is niet alleen een in grafieken te vangen constatering, maar vooral een klacht in barensnood van de natuur, een roep die vraagt om een antwoord. Een antwoord dat alleen in relatie met de Schepper kan worden gegeven.

Inmiddels sneeuwt het weer in Moskou.

De auteur was werkzaam bij het Christelijk Ecologisch Netwerk (CEN).