In het tweede kwartaal nam de economie toe met 0,1 procent vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Ook ten opzichte van de eerste drie maanden van dit jaar was er nauwelijks enige vooruitgang. In het tweede kwartaal is minder geïnvesteerd en minder geëxporteerd dan een jaar eerder. Bedrijven hebben vooral ingeteerd op hun voorraden, hetgeen een duidelijk negatief effect heeft op de groei van het bruto binnenlands product.

Alleen consumenten geven de economie nog een beetje impuls. Ze waren weliswaar matig met hun bestedingen, maar dat zorgde wel voor de zeer lichte groei. Het groeitempo van de bestedingen aan voedings- en genotmiddelen en overige goederen (zoals energie en niet duurzame goederen) trekt aan. Daarentegen neemt het groeitempo van de bestedingen aan duurzame goederen iets af.

Het CBS ziet overigens wel enig lichtpuntje bij de export. Het tempo van de teruggang zwakt namelijk af. Na drie kwartalen met een lichte daling is in het tweede kwartaal de export van in Nederland geproduceerde goederen weer licht gestegen.

Daarentegen dalen de investeringen harder dan in vele jaren is gemeten. De terugloop doet zich vooral voor bij woningen, auto’s en computers. De machines en installaties laten een positief beeld zien. Verder zijn de investeringen in bedrijfsgebouwen gegroeid.

In het eerste kwartaal groeide de Nederlandse economie ook al nauwelijks. De economische groei in het eerste halfjaar van 2002 is uitgekomen op 0,2 procent. De groei over 2001 was nog 1,3 procent.

De Nederlandsche Bank (DNB) heeft naar aanleiding van de tegenvallende cijfers „in gedachten” haar groeiraming over het hele jaar naar beneden bijgesteld. In de boeken van DNB staat nog een officiële prognose van 0,7 procent, „maar de kans dat te halen is klein”, zei een woordvoerster. Officieel heeft DNB haar vooruitzichten over de economische groei van Nederland nog niet aangepast. „In gedachten wel”, aldus de woordvoerder. Met de nieuwe raming komt DNB waarschijnlijk pas later naar buiten.

Het Centraal Planbureau (CPB) zei in een reactie dat de jongste vooruitzichten over de economische groei in Nederland lager kunnen uitvallen. Het CPB, een van de belangrijkste adviesorganen van de regering, wil formeel niets bekendmaken over zijn ramingen. Het bureau is nog volop bezig met de berekeningen voor de ramingen over de economische groei in Nederland. De prognose, met daarin de jongste gegevens, komt naar buiten bij de publicatie van de begroting van volgend jaar. Dat is op Prinsjesdag.

Het CPB wil tot die derde dinsdag van september daarover geen officiële mededelingen doen. Onlangs lekten de aangepaste cijfers via de politiek uit. Daarbij bleek dat het kabinet financiële tegenvallers te wachten staat als gevolg van de groeivertraging. De meest betrokken ministers hebben woensdag al een eerste beraad gehouden over de vraag hoe deze op te vangen.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW heeft haar hoop voor economische verbetering gevestigd op de uitvoer, maar de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven moet wel verbeteren. Daartoe moet het kabinet de werkgeverslasten verlagen, stelde een woordvoerder.

De vakcentrales FNV en CNV willen dat de overheid en het bedrijfsleven geld in de economie pompen om verdere teruggang tegen te gaan. „Deze stilstaande economische ontwikkeling geeft aan dat het onverstandig is om te gaan bezuinigen”, stelde een woordvoerder van de FNV.

Het vertrouwen van de consument is volgens het CNV nog in orde. „De overheid en het bedrijfsleven moeten dit vertrouwen stimuleren. Werkgevers moeten investeren en de regering moet niet snijden in bijvoorbeeld de salarissen van ambtenaren”, aldus een voorlichter.

De organisatie voor het midden- en kleinbedrijf MKB-Nederland zegt dat Nederlandse bedrijven bereid zijn om meer te investeren, maar dat de loonkosten wel omlaag moeten. Bovendien adviseert de vertegenwoordiger voor middelgrote en kleine ondernemingen de regering om de lasten te verlagen. „Desnoods kan er een begrotingstekort ontstaan”, aldus MKB.

PvdA-kamerlid Crone vindt dat nu de economie er zo slecht voorstaat het regeerakkoord opengebroken moet worden. Volgens Crone moet het kabinet niet bezuinigen, maar juist investeren om de economie aan te jagen. VVD’er Van Beek stelt daar tegenover dat een regeerakkoord voor een periode van vier jaar wordt gemaakt. „Dat kun je niet iedere keer weer veranderen.” Van Beek gaat ervan uit dat het kabinet in de begroting voor volgend jaar rekening houdt met het verslechterde economische klimaat.