Utrecht moest zondagmiddag de ME inzetten om de twee groepen supporters van elkaar te scheiden en met een bus af te voeren. De rellen waren „kort, maar hevig”, aldus een politiewoordvoerder. Er werden zestien aanhoudingen verricht.Voetbalvandalisme heeft een diepgeworteld karakter, stelt universitair docent Spaaij (27) van de Universiteit van Amsterdam. Morgen promoveert hij op een onderzoek naar de aard en de ontwikkeling van hooliganisme. De jonge promovendus is deskundig op het gebied van Nederlands voetbalvandalisme. Hij was onder andere verbonden aan het Instituut voor Crisis- en Veiligheidsmanagement.

In zijn proefschrift beschrijft hij het hooliganisme van zes voetbalclubs in drie West-Europese landen. „Veel beleidsmaatregelen hebben onbedoeld geleid tot veranderingen in het hooliganisme”, constateert Spaaij. „Het geweld is in veel gevallen niet erg afgenomen, maar verplaatst naar andere locaties en tijdstippen. Hooligans ontwikkelen ook strategieën om beleidsmaatregelen te omzeilen of te verzachten.”

(Wat heeft de aanpak van drie decennia voetbalvandalisme opgeleverd?
„Niet zo veel bijzonders. Het fenomeen is niet daadkrachtig bestreden.” De gescheiden vakken in stadions en cameratoezicht hebben volgens hem weinig bijgedragen. „Het is te ongenuanceerd om te stellen dat er niets is gebeurd. Er zijn wel degelijk maatregelen die hebben bijgedragen. Maar het is een hardnekkig probleem, waarbij je ziet dat het vandalisme zich aanpast aan de nieuwe situatie.”

Wat drijft hooligans?
„Geweld wordt ervaren als een kick die in schril contrast staat met het routinematige karakter van het dagelijks leven. Het hooliganisme heeft een sterke aantrekkingskracht op jonge mannen die op zoek zijn naar sensatie, mannelijk vermaak, prestige en groepssolidariteit.”

Hoe kan voetbalvandalisme het best worden aangepakt?
„Daar is veel over te zeggen. Maar daar heb ik me in het onderzoek niet zozeer mee bezig gehouden.”

De aanpak van voetbalvandalisme wordt in toenemende mate gestandaardiseerd, concludeert Spaaij. Daardoor zijn landelijke en plaatselijke verschillen afgenomen. „Voetbalclubs en politieteams hanteren een eigen, informele stijl, die mede afhankelijk is van plaatselijke omstandigheden en prioriteiten. Deze stijl kan botsen met het officiële beleid en de effectiviteit sterk reduceren.”

Nieuw in het onderzoek van Spaaij is de conclusie dat voetbalvandalen uit alle lagen van de bevolking afkomstig zijn. Volgens hem baseert het huidige onderzoek zich te veel op de verouderde Britse opvatting dat vooral sociaal achtergestelde milieus voor voetbalgeweld verantwoordelijk zijn.

Eerder deed Spaaij in opdracht van de gemeente Rotterdam onderzoek naar hooligans in de Maasstad. De harde kern van voetbalvandalen pleegt buiten de stadions veel delicten. Deze zijn volgens de UvA-onderzoeker niet bij de politie bekend. „De informatie van binnen en buiten het stadion wordt niet op elkaar afgestemd.” Daarvoor is het volgens hem moeilijk om vooraf een betrouwbare risicoanalyse te maken.