„De EU is verslaafd aan energie”, luidt zijn constatering. Het onderwerp prijkt de laatste tijd hoog op de agenda. Vorig voorjaar kwam de Commissie al met een groenboek om de discussie aan te zwengelen. De jongste nota bevat concrete voorstellen, vooral in de zin van doelstellingen en streefcijfers en met als inzet „het tot stand brengen van een economie met minder koolstof.”Op de lentetop van de regeringsleiders in maart zal blijken of de beoogde benadering de steun krijgt van de lidstaten. Barroso bindt hen in ieder geval twee dingen op het hart: „We moeten nu handelen, in het belang van de wereld van morgen” en: „De problemen raken ons allemaal en vragen daarom om een gemeenschappelijk antwoord.”

In het strategiedocument draait het om een beleid dat we kunnen kenmerken met drie woorden: duurzaamheid, concurrentie en leveringszekerheid; en verder treffen we er opvallend vaak het getal 20 in aan. Bij het eerste aspect gaat het om een geleidelijke overschakeling naar alternatieve, onuitputbare bronnen, waaronder zon en wind. In 2020, zo geldt als doel, dienen zij te voorzien in 20 procent van de vraag, tegen 7 procent nu, en met daarbij een ondergrens voor biobrandstof voor motoren van 10 procent. Er wordt tevens op gemikt in dat jaar een besparing op het totale verbruik te bereiken van eveneens 20 procent. Schoner en zuiniger dus.

Over de wenselijkheid van kernenergie heeft de EU geen opvatting. Onder de afzonderlijke landen zijn voor- en tegenstanders. Zij mogen zelf beslissen in hoeverre zij voor een aandeel van die component in hun mix kiezen.

Energie en milieu zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden. De Commissie zal, zoals Barroso zelfverzekerd aankondigde, het voortouw nemen om internationaal nieuwe afspraken te realiseren over het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Zij pleit ervoor dat de EU eenzijdig zich ertoe verbindt zelf de emissie minimaal te verlagen tot een niveau in 2020 dat 20 procent -daar hebben we dat getal weer- lager ligt dan in 1990. „Het meest ambitieuze plan ooit tegen de klimaatsverandering”, volgens Barroso. „Maar ook realistisch. Dit is haalbaar”, voegde hij eraan toe.

Het zogeheten Kyotoprotocol schrijft voor de Unie een reductie voor van 8 procent in de periode tot 2012. Voor daarna is een vervolgovereenkomst nodig. De EU zal zich inspannen om andere landen en regio’s daarvoor te winnen. Als dat lukt, denkt zij voor 2020 aan in mondiaal verband een beperking van 30 procent.

Ook commissaris Kroes (Mededinging) is nauw bij de energiepolitiek betrokken. Zij verrichtte onderzoek naar het functioneren van de markt in de desbetreffende sector. Dat laat veel te wensen over, blijkt uit de resultaten. De voornaamste conclusies die zij woensdag bekendmaakte: de grote spelers hebben te veel macht, zij richten zich vooral op hun traditionele, nationale thuismarkt en schermen die af tegen indringers van buitenaf. Kortom, er is onvoldoende concurrentie en consumenten en bedrijven betalen voor dat tekort aan liberalisering de rekening in de vorm van een te hoge prijs voor elektriciteit en gas.

Brussel wil een echt open, Europese eenheidsmarkt ontwikkelen. Het splitsen van productie en distributie, waarbij de leveranciers dus geen eigenaar zijn van de netwerken, kan daartoe bijdragen. Maar met name Duitsland en Frankrijk, met giganten als E.ON en EdF binnen hun grenzen, voelen niets voor zo’n operatie. Daarom formuleerde Barroso het zo: „We hebben een voorkeur voor ontkoppelen, maar andere opties houden we ook open.” Bij dit laatste valt te denken aan meer regelgeving en meer toezicht om toch een vrije concurrentie te garanderen.

Tot slot de leveringszekerheid. Deze week staakte Rusland de olietoevoer naar het Westen die loopt via het grondgebied van Wit-Rusland. Aanleiding was een conflict met de autoriteiten in Minsk over prijzen en heffingen. Eenzelfde actie beleefden we begin 2006, toen Moskou ruziede met Oekraïne. Rusland lijkt te pas en te onpas de kraan dicht te draaien. „Een reëel geloofwaardigheidsprobleem”, oordeelt Barroso.

De sterke afhankelijkheid van olie- en gasimporten, die momenteel 50 procent van de energiebehoefte dekken, maakt de EU kwetsbaar. Daarom dringt de Commissie aan op meer spreiding van de aanvoer en op bilaterale en multilaterale bepalingen die risico’s dat we letterlijk in de kou komen te zitten, uitsluiten. En om tegenover grote verkopers zoals Rusland, Noorwegen en Algerije een vuist te kunnen maken, is het geboden als lidstaten met één stem te spreken en als één blok te onderhandelen.