Vier delen van ieder een kleine 200 pagina’s heeft Van der Laan nodig om de voertuigen, auto’s en motoren in beeld te brengen die de politie in een periode van 35 jaar (van 1960 tot en met 1994) heeft gebruikt. En dan kan nog niet eens alles aan bod komen, schrijft de politieagent uit Holwerd in zijn voorwoord. „In een periode van 35 jaar met in 1990 bijna honderdvijftig gemeentepolitiekorpsen en vele districten, rayons en groepen van de rijkspolitie is dat haast onmogelijk.”Voor de neutrale lezer roepen de surveillancevoertuigen, die als een rode draad door het boek lopen, de grootste herkenning op. Surveilleert tegenwoordig iedere Friese agent in een Opel, een paar decennia geleden was er een grote verscheidenheid aan voertuigen. In de jaren zestig had nog lang niet elk korps de beschikking over een auto -surveilleren ging vaak met een motor, per fiets of op de bromfiets- maar begin jaren tachtig had elk korps zijn eigen surveillancewagen. De gemeenteraad bepaalde in wat voor merk en type auto het gemeentekorps reed. Zelfs de kleur, bij voorkeur opvallend, mocht zelf worden bepaald. Hetgeen leidde tot een bonte stoet auto’s met het opschrift „politie”, laat Van der Laan zien.

Aquarium
BMW was een veelgebruikt merk. In Tytsjerksteradiel reed de politie sinds de overgang van rijks- naar gemeentepolitie in 1976 aanvankelijk in Volkswagen, maar de korpschef wilde dat er auto’s werden gebruikt die in de eigen gemeente gekocht en onderhouden konden worden. De keus bestond daarom uit Lada en BMW. De laatste uitvoeringen kregen een knalrode kleur. Moeilijk van de brandweer te onderscheiden, maar volgens wagenparkbeheerder Hein Heerma had de rode kleur als bijkomend voordeel dat zo’n auto later aantrekkelijker was om aan particulieren te verkopen.

Een korpschef met een beetje vaderlandsliefde stuurde natuurlijk aan op de Daf. Niet toevallig schafte de gemeentepolitie van Eindhoven in 1959 de eerste Dafjes aan, 600 personenauto’s. In het zwart-wit leken ze veel op de wagentjes waarmee de gendarme door Parijs reed. In Rotterdam gebruikte de politie bestelbusjes voor de honden, waarom de busjes in de volksmond blafdaf werden genoemd. Ook Heerenveen ging over op de Daf (type 33). Maar of de Daf -de Buckler onder de auto’s- het gezag van de agent vergrootte, is zeer de vraag. Tussen 1962 en 1976 kocht de politie 295 (bestel)auto’s van het merk Daf.

Voor een ’volkswagen’ draaide ook de gemeentepolitie van Leeuwarden de hand niet om, al had de Ford Escort dat imago nog niet toen de politie in 1977 de Escort Mk2 ontdekte. De politie reed er tot rond de jaren negentig in rond, eerst in opvallend oranje en later in het geel. Op het dak van de auto’s zat vanaf 1979 een opvallend zwaailicht, bestaande uit een elektronenflitser met ingebouwde megafoon. Personeel sprak onderling van het aquarium. De ingebouwde megafoon was volgens Van der Laan uniek, omdat meldkamerpersoneel de agenten ermee kon oproepen als zij buiten de auto stonden en niet te bereiken waren.

Amsterdam
Aan de grote keuzevrijheid van de verschillende politiekorpsen kwam een eind toen de politie in 1994 opging in de regiopolitie. Auto’s werden alleen nog besteld via de regels van de Europese aanbesteding. Sindsdien kan er gekozen worden uit Mitsubishi, Volvo, Mercedes, Toyota en Opel. Alleen Amsterdam is Volkswagen trouw gebleven.

Het aantal merken dat de politie gebruikt zal nog verder worden beperkt: alle politiekorpsen kopen voor het eerst gezamenlijk in. Dat bespaart geld en zorgt voor een eenduidiger beeld naar de buitenwereld. Vanaf de jaarwisseling zullen de nieuwe surveillancewagens Volkswagens en Volvo’s zijn. (FD)

N.a.v. ”Politievoertuigen in Nederland 1960-1994”, deel 1; door Harry van der Laan; uitg. Aprilis; Zaltbommel, 2006; ISBN 90 5994 100 4; 192 blz.; € 24,50.