Finland was vijftien jaar geleden in ieder geval nog verre van een voorbeeld. Papier maken, dat konden ze daar goed. Evenals het produceren van rubberen laarzen en kabels. Niks mis mee natuurlijk, maar nu ook weer geen zaken om bijzonder trots op te zijn.Begin jaren negentig werd het land bovendien geteisterd door een diepe economische depressie. De ineenstorting van de Sovjet-Unie, Finlands belangrijkste handelspartner, trok diepe sporen. De werkloosheid nam langzaam maar zeker Oostblokachtige proporties aan en piekte op 20 procent van de beroepsbevolking.

Met bewondering aanschouwden de Finnen destijds het Nederlandse poldermodel. Gedurig overleg tussen de sociale partners maakte een gematigde loonontwikkeling hier mogelijk, waardoor de economie weer kon aantrekken. Dat wilden ze daar ook wel.

Inmiddels zijn de rollen omgekeerd. De Nederlandse overheid kijkt likkebaardend naar het Finse model, dat zich kenmerkt door veel nadruk op innovatie gecombineerd met een riante verzorgingsstaat. Finland doet het dan ook opmerkelijk goed. In krap een decennia wist het Scandinavische land een ommekeer van jewelste te bewerkstelligen.

Vandaag de dag is Finland hierdoor een van de meest toonaangevende kenniseconomieën ter wereld. De economische groei is er het hoogst van alle eurolanden en op de jongste versie van de Global Competitiveness Index, een ranglijst van het World Economic Forum (WEF) die de concurrentiekracht van landen over de hele wereld meet, prijkt het land direct achter Zwitserland op de tweede plek. Nederland moet genoegen nemen met positie negen.

Het geheim van het Finse succesmodel ligt in een onomwonden keuze voor economische vernieuwing, te bereiken via investeringen in onderwijs, onderzoek en nieuwe technologie. De achterliggende gedachte is dat een hoog opleidingsniveau innovatie bevordert. De Finse overheid maakte bijvoorbeeld al het onderwijs gratis, waardoor het aantal inschrijvingen bij universiteiten en hogescholen accelereerde. De jongste generaties Finnen behoren vandaag de dag tot de best opgeleide ter wereld.

Waar Nederland op het gebied van innovatie in de achterhoede is geraakt, scoren de Finnen op dit terrein uitmuntend. Niet zonder reden richtte premier Balkenende in 2003 naar Fins voorbeeld een innovatieplatform op om onderzoek en ontwikkeling hier een flinke slinger te geven.

Van alle EU-landen geeft Finland relatief het meeste geld uit aan onderzoek en ontwikkeling. Bovendien weet het Finse bedrijfsleven meer dan gemiddeld te profiteren van deze verworven kennis. Ongeveer de helft ervan wordt daadwerkelijk toegepast.

De belangrijkste exponent van het Finse succes is zonder enige twijfel Nokia. Dit bedrijf, aanvankelijk een fabrikant van houtpulp, rubberproducten en kabels, legde zich in de jaren tachtig toe op de productie van hoogwaardige telecommunicatieapparatuur. Vooral met zijn mobiele telefoons wist het concern sindsdien de wereld te veroveren.

De sterke troef die Finland met Nokia in handen heeft, toont tevens zijn zwakte. Critici menen dat er zonder Nokia bitter weinig van het Finse succesverhaal overeind blijft. Het concern levert een wel erg grote bijdrage aan de Finse economie.

Zo is Nokia goed voor ongeveer een kwart van de totale export van Finland en is de helft van alle private Finse euro’s die zijn bestemd voor onderzoek en ontwikkeling afkomstig van de telefoonproducent. Daarnaast is menig succesvolle Finse onderneming gelieerd aan Nokia, bijvoorbeeld door onderdelen te maken voor de technologiekolos.

Een ander probleem dat Finland parten speelt, is de werkloosheid. Ondanks de achterliggende succesjaren is deze nog altijd relatief hoog. Op dit moment valt zo’n 9 procent van de Finse beroepsgeschikte bevolking buiten de boot. Veelal betreft dit laagopgeleide ouderen die klaarblijkelijk niet mee konden komen in de economische transitie die het land doormaakte. Gelukkig voor hen zijn de uitkeringen in Finland relatief hoog, waardoor de torenhoge werkloosheidscijfers (nog) niet leidden tot veel maatschappelijke onrust.

Van Finland valt zonder meer een hoop te leren, zeker op het gebied van samenwerking tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven. Een economisch eldorado is het Scandinavische land echter niet.