Als De Hoop Scheffer op het Kuyperhuis zijn terugtreden als CDA-lijsttrekker bekendmaakt, drommen fotografen en cameramannen om hem heen. De volgende dag prijken afbeeldingen van een vermoeid kijkende ex-CDA-leider op de voorpagina’s van alle kranten.

Zó ging het vroeger in de politiek niet toe. Kamerleden en ministers waren voor de Tweede Wereldoorlog nog zeer terughoudend in het toelaten van fotografen op het domein van het Binnenhof. Met het veelvuldig figureren in spotprenten en satires, vonden de politici dat zij aan het visuele aspect van de politiek meer dan voldoende recht deden.

En nog steeds bestaat er, volgens kamervoorzitster Van Nieuwenhoven, in Den Haag een licht sceptische houding tegenover de plaatjesknippers. „Ik moet ze nog wel eens vermanen om hun opdringerigheid. En nog altijd mogen ze in de vergaderzaal geen flitslicht gebruiken.”

Ongeposeerd
De eerste fotograaf die er in de vorige eeuw mee begon politici ongeposeerd te fotograferen, was Erich Salomon. Op de tentoonstelling is een mooie plaat te zien, waarop het kabinet-Colijn in 1936 gebogen zit boven een stapeltje foto’s van Salomon. Colijn, De Wilde en Oud glimlachen: ze staan er blijkbaar op hun voordeligst op.

Na de Tweede Wereldoorlog hebben de persfotografen steeds meer terrein gewonnen, zodat het kamergebouw nu soms de indruk geeft vooral een bijenkorf van filmende, knippende en flitsende journalisten te zijn. Wie de foto’s beter bekijkt, ziet ook een inhoudelijke ontwikkeling. Hans Kouwenhoven, één van de exposerende fotografen: „Je ziet een duidelijke verschuiving van foto’s in de vergaderzaal, naar foto’s buiten de vergaderzaal en zelfs helemaal buiten het kamergebouw.”

Krakende bankjes
Hoe dat komt? VVD-coryfee Wiegel, die de tentoonstelling gisteren opende, weet het wel. „De oude vergaderzaal van de Tweede Kamer was natuurlijk veel mooier. Die veel te krappe, krakende groene bankjes. De fractievoorzitters, die in tegenstelling tot nu, altijd in de achterste banken zaten, zodat alleen al hun tocht naar voren iets dreigends had. Vooral in die zaal gold het dat politiek emotie was, hartstocht, theater.”

Kouwenhoven ziet nog een verklaring voor de verschuiving van parlementaire fotografie naar ’buiten’. „In de eerste plaats komt er steeds meer aandacht voor de politicus als mens. In de tweede plaats zijn foto’s binnen de vergaderzaal voor ons niet zo interessant meer. Bijna elke Nederlander ziet dergelijke beelden ’s avonds voor het NOS-journaal. Als wij ons willen onderscheiden, moeten we politici op straat, thuis, in de kroeg, in ongedwongen situaties vastleggen.”

Een heel bekend voorbeeld van een foto buiten het Binnenhof is die van Van Agt en Wiegel, die in ”Le bistroquet” onder het genot van een hapje en een drankje eventjes een kabinet in elkaar flansen. Een minder bekend, maar sprekend voorbeeld is een foto van Kouwenhoven: het VVD-smaldeel in het kabinet-Kok I op de koffie bij Dijkstal thuis. De sfeer zit er, zoals vaker bij de liberalen, goed in. Dijkstal wijst zijn collega’s met voldoening op een artikel in een landelijk ochtendblad. Inderdaad ja, De Telegraaf.

Flipperkast
Welke eigenschappen moet een goede parlementaire fotograaf hebben? Kouwenhoven denkt dat het naast politiek gevoel vooral geduld is. „Het is vaak wachten, wachten en nog eens wachten. Vooral tijdens de kabinetsformatie. Verder moet je als fotograaf je plaats weten. Dijkstal blijft voor mij altijd „meneer Dijkstal.” Maar hij moet me natuurlijk wel kennen en vertrouwen. Ik had een keer de kans Zalm achter de flipperkast te fotograferen. Hij kende mij en liep dus niet achter die kast vandaan. Ik denk dat hij eerder nog wat extra hoog sprong.”

Wat vindt Kouwenhoven zijn beste plaat? De fotograaf wijst op een foto van premier Kok in Madurodam. Zwaaiend met zijn armen om zijn evenwicht te bewaren, loopt Kok voetje voor voetje over een ’Amsterdamse gracht’ in Madurodam. Hoog torent de ”premier van alle Nederlanders” boven de nietige grachtenhuizen uit, al moet hij wel voortdurend balanceren om overeind te blijven.

Kouwenhoven: „Die plaat is zo symbolisch. En het leuke was: alle fotografen waren gefixeerd op de handeling die Kok daar moest verrichten, namelijk het plaatsen van een vlaggetje op de ’Westertoren’. Daarna ruimde iedereen zijn camera op. Maar toen kwam míjn moment pas: Kok die wankelend terugliep naar het wandelpad.”