Inderdaad, maar dat betekent nog niet dat de verpleegkundige elke zondag zal moeten werken, of dat de brandweerman geen zondag meer thuis kan zijn en in de kerk kan zitten.Het werk moet gebeuren, maar het moet ook verdeeld worden. Daarom was er altijd een bescherming voor hen die „naar de aard van de arbeid” op zondag moeten werken. Van die bescherming is helaas een stukje afgesnoept.

Eerst even de verschillende soorten zondagsarbeid op een rij. De zogenaamde werken der noodzakelijkheid en barmhartigheid zijn door de wetgever ondergebracht in de term ”aard van de arbeid”. In de loop van de tijd is dat wel een steeds grijzer gebied geworden, maar onder deze omschrijving vallen in ieder geval de sectoren in de zorg, de veiligheid, de politie en de procesindustrie.

Daarnaast is in de arbeidstijdenwet geregeld dat er op zondag gewerkt mag worden „als de bedrijfsomstandigheden daarom vragen.” Dat is natuurlijk een boterzacht begrip, dat op velerlei manieren kan worden ingevuld. Gelukkig is er een juridische mogelijkheid gekomen in de arbeidstijdenwet waardoor de individuele werknemer die zondagsarbeid om bedrijfsomstandigheden kan weigeren.

Voor werk dat valt onder de aard van de arbeid is het niet mogelijk om te weigeren. Bij de sollicitatie wordt direct afgesproken via de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) dat er op zondag gewerkt moet worden.

Toch is er wel een bescherming. Tot voor kort was die bescherming per kwartaal geregeld: per dertien zondagen had een werknemer minimaal vier vrije zondagen. Dat zijn dus zestien zondagen per jaar. Alleen bij collectieve regeling kon daarvan worden afgeweken, maar ook dan moesten er nog dertien zondagen overblijven. Dus dertien vrije zondagen was de uitzondering, maar de norm bleef zestien vrije zondagen.

In de nieuwste wijziging van de arbeidstijdenwet is deze norm aangetast. Het denken per kwartaal is vervallen en er is nu vastgesteld dat de norm dertien vrije zondagen per jaar is. Dat kost dus drie vrije zondagen voor hen die zich inzetten voor de samenleving, voor de zwakken en voor de zieken. Een behoorlijke verslechtering dus, want de uitzondering is nu de norm geworden.

En daar komt nog een schepje bovenop: bij collectieve regeling kan er van die dertien zondagen worden afgeweken. Dat betekent dat er zelfs een uitzondering gemaakt kan worden om tot 52 zondagen te moeten werken.

De SGP heeft, in samenwerking met de RMU, geprobeerd dit probleem aan de kaak te stellen. Aan de verantwoordelijke politici -zowel minister als Kamerleden- is duidelijk gemaakt dat dit een forse verslechtering betekent voor hen die geen enkele bescherming genieten. Sommige politici zeiden dat het geen probleem was, omdat de individuele werknemer toch kan weigeren, maar dat geldt alleen voor zondagsarbeid die ontstaat door de bedrijfsomstandigheden. Daar hebben de werkers in de zorg en bij de politie niets aan.

Gelukkig heeft het amendement-Van der Vlies bijval gekregen van de hele Tweede Kamer, behalve van de VVD. In dit amendement is geregeld dat ook voor hen die naar de aard van de arbeid op zondag moeten werken, de mogelijkheid bestaat om te weigeren als het aantal vrije zondagen onder de dertien per jaar zakt.

Dat dit amendement het heeft gehaald, is een prachtige prestatie. Het biedt een stuk extra bescherming. Maar het feit blijft bestaan dat van de oorspronkelijke norm van zestien vrije zondagen per jaar er drie zijn weggekaapt. Dat is heel jammer en het is ook een miskenning van hen die al zo veel van hun zondagen weggeven door zich in te zetten voor de kwetsbaren en voor de veiligheid in onze samenleving. Juist deze groep had beter verdiend.

Het is uiterst jammer dat uitgerekend CDA-minister De Geus dit niet tijdig heeft doorzien. Daarmee had hij een stuk bescherming kunnen bieden voor deze beroepsgroepen. Gelukkig heeft een goede samenwerking tussen politiek en vakorganisatie hier geleid tot een reparatie. Zo is de schade beperkt, maar nog wel voelbaar.

De auteur is directeur van de RMU.