Verdonk vroeg dinsdag aan het eind van de middag om een commissie van wijze mannen die onderzoekt waarom zij als nummer 2 op de VVD-kandidatenlijst ruim 60.000 voorkeurstemmen meer kreeg dan de nummer 1, Rutte.Volgens Verdonk ontstond er door het grote aantal voorkeurstemmen een bijzondere situatie: „Ik heb hier niet om gevraagd. Ik heb 620.000 stemmen en die zeggen: Ik wil de koers Verdonk. Wat moet je dan zeggen? Kiezers, sorry, maar ik doe er niks mee?” zo vroeg de nummer 2 zich af.

Verdonk stak niet onder stoelen of banken dat ze graag het politiek leiderschap van de VVD wil. „Ik wil heel graag bij de VVD blijven, maar ook heel graag mijn verantwoordelijkheid nemen. Ik ben helder in mijn ambitie om partijleider te worden, maar dat is nu niet aan de orde.” Verdonk verloor dit voorjaar nipt een interne verkiezingsstrijd binnen de VVD om het lijsttrekkerschap van Rutte.

Het advies van de commissie zou voor de Kerst klaar moeten zijn. De commissie zou onder anderen moeten bestaan uit de oud-partijleiders Wiegel en Bolkestein. Die reageerden positief op een verzoek van Verdonk om plaats te nemen in de onderzoekscommissie.

Nadat Verdonk op een speciaal belegde persconferentie het verzoek naar voren bracht, ontstond er een crisisachtige sfeer in de VVD. Rutte liet meteen weten dat hij niets voor de commissie van wijze mannen voelde en riep de fractie dinsdagavond voor spoedberaad bij elkaar. Na een urenlang beraad verklaarde Rutte dat de fractie zijn standpunt deelt en dat er geen commissie komt.

De fractie had al eerder besloten tot de instelling van een onderzoekscommissie die de verkiezingsuitslagen van de laatste maanden analyseert. Het gaat concreet om de gemeenteraadsverkiezingen die in maart zijn gehouden, de VVD-lijsttrekkersverkiezing die direct daarna volgde en de Tweede Kamerverkiezingen van vorige week.

Na afloop van het fractieberaad verklaarde Rutte dat de discussie over dit onderwerp voor hem nu is afgerond. „Zand erover”, aldus de fractievoorzitter. Ook Verdonk legt zich neer bij de uitkomst van het debat. Ze verklaarde dat ze zich achter Rutte schaart. Voor haar is het winst dat er „iets gedaan wordt aan de cultuur van de partij.”

VVD-minister Kamp probeerde vanmorgen vanaf de NAVO-top in Riga een verzoenende rol te spelen: „Verdonk heeft in de afgelopen jaren een heel moeilijke klus moeten klaren. Verdonk ervoer dat als heel ingrijpend. Ze kreeg veel steun van de bevolking. Maar voorkeurstemmen zijn alleen constructief te vertalen als we dat samen doen. Rutte moet gelegenheid krijgen in zijn rol te groeien.”