Een jaar na het aantreden van Merkels ”grote coalitie” is haar populariteit tanende, en daar verandert een aantrekkende economie niets aan. Onenigheid tussen de twee regeringspartijen en het gebrek aan richting dat de regering uitstraalt, zijn de belangrijkste redenen voor de teleurstelling.„De verwachtingen waren zeer hooggespannen”, zegt Lothar Probst, politicoloog van de universiteit van Bremen. Volgens hem zijn er genoeg positieve veranderingen te melden, maar worden die overschaduwd doordat het publiek alleen de moeizame samenwerking tussen de coalitiepartijen lijkt te zien.

De CDU/CSU van Merkel en de SPD van oud-bondskanselier Gerhard Schröder vormden vorig jaar een coalitie na een nipte verkiezingszege van de CDU. De coalitie heeft bijna driekwart van de zetels in het parlement, maar is het over weinig eens.

Merkels pragmatische benadering van het leiderschap -ze beklonk het regeerakkoord met een glaasje mineraalwater in plaats van champagne- beloofde een zakelijke aanpak van de kwakkelende Duitse economie. Aanvankelijk leverde haar dat in de peilingen veel waardering op.

Een aantal geslaagde buitenlandse bezoeken, waarbij ze haar eigen toon zette, droegen bij aan dat positieve imago. Ze haalde de banden aan met de Verenigde Staten en nam wat meer afstand van Rusland, zonder overigens de goede betrekkingen te schaden.

„Op het gebied van buitenlandse betrekkingen heeft deze regering zeker aan gewicht gewonnen. Ze heeft enerzijds het beleid van Schröder voortgezet, maar Merkel heeft er haar eigen stempel op gedrukt en een enigszins andere toon gezet”, zegt Probst.

Problemen aan het thuisfront, die voortkomen uit de voortdurende noodzaak tot het sluiten van compromissen, hebben de regering echter met de neus op de feiten gedrukt.

Critici menen dat Merkels geloofwaardigheid is aangetast doordat ze als oppositieleidster nog voorstander was van vergaande economische hervormingen, terwijl ze nu zegt dat haar regering „veel kleine stappen” heeft gezet. „In een jaar tijd heeft Angela Merkel ons geen duidelijk beeld gegeven van wat deze machtige vrouw nu eigenlijk wil”, aldus de krant Tagesspiegel van maandag.

Een langdurig en weinig verheffend conflict dat deze zomer speelde rond de hervorming van het stelsel van ziektekostenverzekeringen, Merkels paradepaardje, legde de ernstige verdeeldheid van de regering en de onderlinge rivaliteit tussen de regeringspartijen bloot. Het eindigde in een rommelig en voor velen onbevredigend compromis.

Schröder, die zich uit de politiek heeft teruggetrokken, constateerde onlangs een „gebrek aan leiderschap” in Duitsland. Merkel reageerde door te zeggen dat zij haar eigen leiderschapsstijl heeft. „U zult zien: dat heeft meer succes”, zei ze.

De coalitie slaagt er ook maar niet in de Duitse arbeidsmarkt te dereguleren, iets wat Merkel zich ooit ten doel stelde. Toch kan Merkel ook terugkijken op enkele successen. Duitsland krijgt zo langzamerhand zijn begrotingstekort onder controle, na jarenlang het door de Europese Unie gestelde maximum van 3 procent te hebben overschreden, al is dat dankzij een forse verhoging van de BTW.

De werkloosheid bedraagt voor het eerst sinds 2002 minder dan 10 procent. Ook heeft de regering plannen de pensioenleeftijd van 65 te verhogen tot 67 jaar en de belastingen voor bedrijven te verlagen.

„We hebben de begroting op orde, we hebben geïnvesteerd in onderzoek en innovatie, we hebben veel hervormingen op de rails gezet”, zei Merkel deze week op de tv-zender ZDF. „Ik weet dat we veel van de bevolking vragen, maar al met al heeft de grote coalitie belangrijke stappen gezet.” De economie groeit dit jaar naar verwachting met 2,3 procent. Dat zou de grootste groei zijn sinds 2000.

Buiten Duitsland kreeg Merkel lof voor haar bijdrage aan een akkoord over de EU-begroting op haar eerste EU-top. Dit jaar stuurde ze Duitse troepen naar Congo en, voor het eerst, naar het Midden-Oosten: Duitse schepen patrouilleren nu als onderdeel van een VN-vredesmacht voor de kust van Libanon. Merkel krijgt opnieuw de kans om te schitteren als Duitsland in januari het roulerend voorzitterschap van de EU en de G-8 op zich neemt. Maar de ogen zullen vooral gericht blijven op haar prestaties in eigen land.

Uit opiniepeilingen blijkt dat Merkel zwaar aan populariteit heeft ingeboet: in januari stond maar liefst 85 procent van de Duitsers achter haar, in oktober was dat gekelderd naar 55 procent. Ook de steun voor beide coalitiepartijen is verder afgenomen, en dat terwijl ze bij de verkiezingen ook al teleurstellende scores behaalden.

Bij gebrek aan praktische alternatieven zal de grote coalitie de rit vermoedelijk wel uitzitten, voorspellen politieke waarnemers. Als het de goede kant blijft opgaan met de economie, is de stemming halverwege volgend jaar misschien wel omgeslagen, zegt Probst.

Toch is duidelijk dat weinigen na de volgende verkiezingen, in 2009, trek hebben in een voortzetting van de grote coalitie. SPD-fractieleider Peter Struck laat er in elk geval geen misverstand over bestaan. „Ik ben niet van plan ermee door te gaan, en ik denk ook niet dat mevrouw Merkel dat van plan is.”