In memoriam Milton Friedman (1912-2006)
AMSTERDAM (ANP) - Een bevechter van de vrijheid van economisch handelen, dat was de Amerikaanse econoom Milton Friedman in acht woorden ten voeten uit. Tot aan zijn dood schuwde hij de controverse niet.
De Wereldbank en het IMF zijn nutteloze instituten geworden en een centrale bank is eigenlijk niet nodig voor sturing van de kapitaalmarkten, aldus de Nobelprijswinnaar in een van zijn tirades tegen bemoeizucht.Hoewel de op 31 juli 1912 in New York geboren Friedman laat in aanraking kwam met de economische wetenschap, wordt hij beschouwd als de toonaangevende denker van de befaamde school van monetair economen. Aanhangers, dat zijn er nu veel, benadrukken het belang van de hoeveelheid geld in een economie en monetair beleid bij het analyseren van conjunctuurgolven en inflatie.
Van Friedman, van 1946 tot 1976 docent aan de universiteit van Chicago, komen veel termen als ”Only money matters”. Hij reageerde op de vaak eenzijdige benadering van postkeynesianen, die geld en monetair beleid geen belangrijke rol toekennen en vooral overheidssturing hoog in het vaandel hebben.
Friedman erkende dat vrije markten niet perfect zijn, maar meende dat imperfecte markten nog altijd betere resultaten opleveren dan bureaucraten. Hij trad met een hartstochtelijk pleidooi voor de kracht van de „onzichtbare hand” van de vrije markt in de voetsporen van voorname liberalen als Adam Smith en Friedrich Hayek.
Friedman ontketende in 1962 een debat met de keynesianen met zijn standaardwerk ”Capital and Freedom”. Dit boek werd destijds genegeerd door de media. In een tijd van overheidsbemoeienis was zijn pleidooi voor de vrije markt controversieel. Economische vrijheid stond volgens de econoom gelijk aan politieke vrijheid.
Geleidelijk wonnen zijn ideeën aanhang en in de jaren tachtig waren ze gemeengoed. Friedman beleefde toen onder het kapitalistische expansionisme van president Ronald Reagan en de Britse premier Margaret Thatcher zijn hoogtijdagen. Daarvoor had hij al de presidentskandidaat Barry Goldwater en president Nixon van adviezen gediend.
De Zweedse Koninklijke Academie van Wetenschappen roemde in 1976 bij de toewijzing van de Nobelprijs aan Friedman diens ongebruikelijke invloed op politiek beleid. Friedman beschouwde de prijs als een definitieve erkenning van zijn gedachtegoed, maar uit de linkse hoek kwam er een storm van protest. Sinds die tijd kan worden gezegd dat waar Friedman kwam ruzie was.
Zijn voorbeeld Hayek inspireerde Friedman zich in te zetten voor liberalisme voor een groter publiek dan de wetenschap. Hij bereikte miljoenen kijkers met zijn tv-documentaire Free to Choose, die zelfs totalitaire regimes werd binnengesmokkeld.
Invloed had hij ook via zijn columns in Newsweek, waarvoor hij achttien jaar schreef, en via de opiniepagina van vele kranten. President Bush noemde hem in 2002 een vrijheidsheld en briljante geest met een visie die mensen vrijlaat in hun keuzes en overheden niet toestaat deze keuzes terzijde te schuiven.