„Wat we tegenwoordig niet meer doen, is een gesprek arrangeren tussen de meisjes en hun ouders. Dat zorgde vaak voor een hoop ellende”, zei minister Verdonk woensdag op het ministerie van Justitie, waar een nieuwe handleiding werd gepresenteerd voor het tegengaan van eerwraak.De uitspraak tekent in hoeverre de aanpak van eergerelateerd geweld in Nederland nog in de kinderschoenen staat. „Vertrouwenspersonen op scholen zeggen: Zal ik eens met je ouders gaan praten? Ze begrijpen eenvoudig niet dat dat hetzelfde is als zo’n meisje een pistool geven en vragen zichzelf dood te schieten”, zei eerder dit jaar de jonge Anoushka Agob geëmotioneerd tegen minister Verdonk, toen een ander boek over eerwraak werd gepresenteerd.

Pas sinds 2003 wordt er serieus werk gemaakt van het voor Nederland betrekkelijk nieuwe verschijnsel - vooral de politie Haaglanden is ver met de aanpak. „En het belangrijkste is dat dit probleem nu op de politieke agenda staat”, vindt minister Verdonk. „Jaarlijks hebben we nu 2,6 miljoen euro beschikbaar voor het tegengaan van eerwraak.”

Moord
Het woensdag gepresenteerde boekje over eerwraak in Turkse kring biedt volgens Verdonk „de noodzakelijke kennis die we keihard nodig hebben. Toen ik net minister was, hadden we het drama van een jonge Nederlandse vrouw die werd gedood in Turkije omdat ze zich niet aan de regels van haar familie hield. Die moord gebeurde vanuit een verknipt en aangeleerd gevoel van eer en trots. Zulke dingen mogen wij nooit toelaten.”

In een samenleving waar eerwraak met soms dodelijke afloop voorkomt, is volgens de minister „iets fundamenteel mis. Dat maakt eergerelateerd geweld een probleem van ons allemaal. We kunnen niet tolereren dat vrouwen moeten leven onder het juk van lang achterhaalde ideeën.”

Levensvormen
Die „lang achterhaalde ideeën” leven in Nederland overigens vooral bij mensen van Turkse afkomst, en veel minder bij Marokkanen. Volgens directeur Ahmet Azdural van het Inspraakorgaan Turken (IOT, dat de nieuwe handleiding uitgeeft) komt dat doordat in Turkije nog volop „feodale levensvormen” te vinden zijn. „Vooral in het oosten van het land leven de mensen vaak nog erg traditioneel. Je ziet dan ook dat daar de meeste gevallen van eerwraak voorkomen.”

Directeur Azdural bestrijdt dat eerwraak iets te maken zou hebben met de islam. „Eerwraak komt ook voor in Latijns-Amerika en in landen als Griekenland en Israël.”

De auteur, Jale Simsek, wijst er in haar boek overigens wel op dat eerwraak is „islamitisch georiënteerde samenlevingen” meer kans maakt, doordat in die maatschappijen eerkwesties erg belangrijk worden gevonden. „De vrouwelijke seksualiteit valt er bijvoorbeeld onder het beheer van de man.” Wordt de reinheid van de vrouw geschonden, dan voelt de man zich aangetast in zijn eergevoel.

Elf doden
Waar dat toe kan leiden, komt regelmatig openbaar. Concrete cijfers ontbreken nog, maar ieder jaar vallen in Nederland dodelijke slachtoffers. Vorig jaar zouden dat er minimaal elf geweest zijn. Soms worden vrouwen zelfs opgespoord in blijf-van-mijn-lijfhuizen en alsnog „aangepakt.”

Daarbij komt dat er lang niet in alle gevallen geschikte opvang voorhanden is. Zo is er in Amsterdam bijna geen opvang voor meisjes die het slachtoffer zijn van eerwraak, zo concludeerde de Amsterdamse PvdA-fractie dinsdag. De fractie deed zelf onderzoek naar de problematiek. De meisjes kunnen soms wel terecht in de blijf-van-mijn-lijfhuizen, maar die zijn niet berekend op de opvang van pubers.

Minderjarige meiden die ernstig bedreigd worden door hun familie, verblijven ook wel in een cel tot er iets gevonden is.

Andere keren belanden de meisjes in de algemene crisisopvang, waar ze terechtkomen tussen zwervers, verslaafden en alcoholisten.